གསར་རྙེད«འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད»གཡུང་ལོའི་བོད་ཡིག་སྤར་མའི་སྐོར།

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ཉེ་ལམ་དམངས་ཁྲོད་ཉར་ཚགས་པ་ཞིག་གི་ཕྱག་ནས་དར་ལྟེབ་དཔེའུ་ཐུང་མའི་རྣམ་པ་ཅན་གྱི«འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད»ཀྱི་ཕྱག་དཔེ་ཞིག་མཇལ་བ་འདི་ནི། མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་གཡུང་ལོའི་དགུང་ལོ་ང་གཉིས་ཀྱི་འཁྲུངས་སྟོན་དུ་དམིགས་ནས་གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱིས་སྤར་དུ་བཏབ་པའི་གོང་མའི་སྐུ་ཆས་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་དང་། སྔར་གྱི་ཡིག་ཐོག་ཏུ་གསལ་ཁ་མེད་པའི་གསར་དུ་རྙེད་སོན་བྱུང་བའི་ཡིག་ཚངས་ཤིག་ཡིན་འདུག །འདིར་ཡིག་ཚངས་རིག་པའི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ཅིང་། དཔེ་རྙིང་འདིའི་མཇུག་བྱང་དང་དབུ་ལྷ་སོགས་ཀྱི་དཔྱད་ཞིབ་དང་འབྲེལ་ནས། སྤར་དུ་བཏབ་པའི་དུས་ཚོད་དང་ཞལ་ཏ་མཁན། རྒྱུ་སྦྱོར་ཡོན་གྱི་བདག་པོ། དཔེ་དབྱིབས། ཚེམས་སྒྲིག་བྱ་ཚུལ་སོགས་ལ་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་པས་མ་ཚད། གཞན་ཡང་ཕྱག་དཔེ་འདིའི་ནང་དུ་བཞུགས་པའི་ལྡེབ་ཚད་ལྡེབ་གཟུགས་དང་ཡིག་གཟུགས། བརྡ་དག །བརྗོད་འགྲོས་སོགས་ཕྱོགས་གང་ཐད་ནས་སྐབས་དེའི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་མཚན་ཆེ་བ་ཡོད་པས་དཔེ་བསྡུར་སོགས་ཀྱི་རིན་ཐང་ལྡན་པ་དང་། དབུ་ལྷའི་བརྐོས་འབྲི་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་མིང་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་རྒྱའི་སྤར་བརྐོའི་ཁྱད་ཆོས་འབུར་དུ་ཐོན་པ་སོགས་རིན་ཐང་མང་དུ་ལྡན། ཕྱག་དཔེ་འདི་རྙེད་སོན་བྱུང་བ་དེས་མིང་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་མི་རིགས་དང་ཆོས་ལུགས་སྲིད་ཇུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུར་དཔྱད་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག་མཁོ་སྤྲོད་ཐུབ་པས་མ་ཚད། འདི་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཕན་ཚུན་འགྲོ་འོང་དང་མཉམ་འདྲེས་བྱུང་བའི་དཔང་རྟགས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་བཅས་ཀྱི་སྐོར་ལ་གླེང་བརྗོད་ཅུང་ཟད་ཞུས་ཡོད།
གནད་ཚིག །བོད་ཡིག་སྤར་མ།«འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད།»གོང་མ་གཡུང་ལོ། སྤར་བྱང་།

       ཉེ་ལམ་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པར་དམངས་ཁྲོད་ཉར་ཚགས་པ་ཞིག་གི་ཕྱག་ནས«འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་གྱི་མཚན་ཡང་དག་པར་བརྗོད་པ»(གཤམ་དུ«འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད»ཅེས་བསྡུ་བར་བྱ།)ཞེས་པའི་གཡུང་ལོའི་སྤར་མའི་ཕྱག་དཔེ་ཅུང་ཟད་ཉམས་སྐྱོན་ཡོད་པ་ཞིག་གསར་དུ་མཇལ་སྐལ་བྱུང་སོང་བས་སྤྲོ་བ་རབ་ཏུ་བརྟས། ཞིབ་ཏུ་བརྟག་སྐབས་ཕྱག་དཔེ་འདི་གོང་མ་གཡུང་ལོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་ཕྱག་དཔེ་འཁྲུལ་མེད་ཅིག་རེད་འདུག་ཅིང་། ད་བར་འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་ཁག་ཏུ་རྙེད་སོན་བྱུང་རིགས་ཀྱི་གསལ་ཁ་དེ་འདྲའི་མཐོང་ཐོས་གང་ཡང་མི་འདུག །
       ད་ཡོད་ཀྱི་དངོས་དཔང་ལས་ར་སྤྲོད་ཐུབ་པར་གཞིགས་ན། མི་ཉག(1038-1227)དུས་སུ་བོད་ཡིག་སྤར་མ[1]བྱུང་བ་ནས་བཟུང་རིམ་བཞིན་ཧོར(ཡོན་རྒྱལ་རབས། 1271-1368)སྤར་མ[2]བྱུང་བ་དང་ལྷག་པར་མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ་བོད་ཡིག་གི«བཀའ་འགྱུར»སྤར་དུ་བཏབ་པ་དང་སྦྲགས་བོད་ནང་ཁུལ་དུའང་དགའ་ལྡན་སྤར་རྙིང[3]སོགས་སྤར་བརྐོ་སྤར་སྐྲུན་ལས་རིགས་ཁག་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་དར་འཕེལ་བྱུང་། དེ་དག་ཁྲོད་མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་གཡུང་ལོའི་སྐུ་དུས་སུ་བོད་ཡིག«བཀའ་འགྱུར»སྤར་དུ་བཏབ་པས་མ་ཚད། གཞན་ཡང་བོད་ཡིག་ཕྱག་དཔེ་མང་དག་སྤར་སྐྲུན་ཞུས་ཡོད། གཤམ་ནས་ཕྱག་དཔེ་འདི་དང་འབྲེལ་ནས་གླེང་བརྗོད་རགས་ཙམ་ཞུ་བ་ལ།
དང་པོ། གོང་མ་གཡུང་ལོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་བོད་ཡིག་སྤར་མ།
       གཅིག །གཡུང་ལོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་བོད་སྐྱོང་སྲིད་ཇུས་དང་རྟེན་བཞེངས།
       མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་གཡུང་ལོ་(明成祖朱棣 1360-1424)ནི་མིང་གོང་མ་དང་པོ་ཀྲུའུ་ཡོན་ཀྲང(朱元璋)གི་སྲས་བཞི་པ་ཡིན། འདི་ནི་རབ་བྱུང་དྲུག་པའི་ལྕགས་བྱི(1360)ལོར་འཁྲུངས། དགུང་ལོ་ཞེ་བཞི་པ་རབ་བྱུང་བདུན་པའི་ཆུ་ལུག(1403)ལོར་གོང་མའི་ཁྲིར་འཁོད་ནས་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས་རིང་སྲིད་དབང་བཟུང་། ཁྲི་ལོའི་མིང་གཡུང་ལོ་ཡིན་པས་དེ་ཡོངས་གྲགས་སུ་གོང་མའི་མཚན་དུ་འབོད་སྲོལ་ཆགས། གོང་མ་གཡུང་ལོ་ཞེས་པར་བོད་ཡིག་ཏུ་སྤྱིར་གཡུང་ལོ་ཞེས་བྱུང་ལ། བྱེ་བྲག་ཡིག་ཆ་གཞན་ཁག་ཏུ་ཡུན་ལོ་དང་ཡུང་ལོ་ཞེས་པའི་སྒྲ་ཟུར་ཆག་གི་འབྲི་སྲོལ་འདི་འདྲ་ཡང་འདུག །གཡུང་ལོའི་ལོ་དུས་སུ། རྒྱལ་ས་ནན་ཅིན་ནས་པེ་ཅིན་དུ་སྤོས་པ་དང་༌། འཛམ་གླིང་ཐོག་སྙན་གྲགས་ལྡན་པའི་ལེ་དབར་ཁྲི་ཕྲག་གི་ལྕགས་རི་རིང་པོ་འཛུགས་སྐྲུན་དང«གཡུང་ལོའི་མཛོད་ཆེན»(《永乐大典》)རྩོམ་སྒྲིག་གནང༌། རྒྱ་བོད་སྐུ་གསུང་ཐུགས་ཀྱི་རྟེན་བཞེངས་སོགས་རླབས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་གནང་ཐོག་མངའ་ཐང་རྒྱས་ཤིང་དམངས་རྣམས་བདེ་ལ་བཀོད་པས་སྟོབས་ཀྱི་འཁོར་ལོས་བསྒྱུར་པའི་རྒྱལ་པོ་རུ་གྲགས།
       གོང་མ་གཡུང་ལོས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་དབང་བསྒྱུར་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ཆེད་བོད་ས་གནས་སུ་སྐབས་དེར་སྙན་གྲགས་ཆེ་བའི་ཀརྨ་བཀའ་བརྒྱུད་ཆོས་ལུགས་དང་། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྨང་གཞི་བརྟན་པའི་ས་སྐྱ་པ། གསར་དར་དགེ་ལྡན་པའི་ཆོས་ལུགས་སྟོབས་ཤུགས་སོགས་བོད་ཀྱི་ཆེ་རྒུར་མཚན་གནས་མང་སྤྲོད(多封众建)ཀྱི་སྲིད་དབང་ལག་བསྟར་གྱིས་ཁྲི་ལོ་ལྔ་པ་མེ་ཕག(1407)ལོར་ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ནན་ཅིན་དུ་གདན་དྲངས[4]ཤིང་། དེའི་ཕྱི་ལོ་ས་བྱི(1408)ལོར་རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་གདན་ཞུས་ཀྱིས་ཕྱིས་ཁོང་གི་དངོས་སློབ་བྱམས་ཆེན་ཆོས་རྗེ་ཤཱཀྱ་ཡེ་ཤེས་གདན་དྲངས།[5]དེ་བཞིན་ས་སྐྱའི་ཆོས་རྗེ་ཀུན་དགའ་བཀྲ་ཤིས་སོགས་ཆོས་རྒྱལ་རྣམ་གསུམ[6]དང་གཞན་ཡང་ཕག་གྲུ་སྡེ་སྲིད་དབང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་ལ་ཁྲན་ཧྥ་ཝང་སྟེ་བོད་སྐད་དུ་སྤྲུལ་པ་སྤེལ་བའི་རྒྱལ་པོ་སོགས་རྒྱལ་པོ་རྣམ་ལྔ[7]ཕོ་བྲང་དུ་གདན་ཞུས་ཀྱིས་མཐོང་བཟོས་གུས་བཀུར་ཆེན་པོ་ཞུས་ཤིང་༌། གོང་མའི་བླ་མར་བསྔགས་པའི་འཇའ་ས་དང་ཐམ་ཀ་བཅས་གནང་བ་སོགས་ཆོས་སྲིད་ཀྱི་མཛད་པ་བླ་ལྷག་ཏུ་སྤེལ།
གཉིས། གཡུང་ལོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་བོད་ཡིག་སྤར་སྐྲུན།
       གོང་ཞུས་བཞིན་གཡུང་ལོའི་སྐུ་དུས་སུ་སྐུ་གསུང་ཐུགས་ཀྱི་རྟེན་བཞེངས་ཤིན་ཏུ་རྒྱ་ཆེན་གནང་བ་དང་། ལྷག་པར་དུ་གསུང་རྟེན་དུ་མ་འབྲི་བཞེངས་གནང་བར་མ་ཟད། བོད་ཡིག«བཀའ་འགྱུར»འདི་ཉིད་ཐེངས་དང་པོར་ཤིང་སྤར་ཐོག་བརྐོས་གནང་གིས་རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་དང་ཀརྨ་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་སོགས་བོད་ཀྱི་ཆེ་རྒུ་རྣམས་ལ་སྤར་འགྱེད་འབུལ་ཚན་ཡང་གནང་། གཞན་ཡང་དེ་མཚུངས་བོད་ཡིག་དཔེ་ཆ་ཕོན་ཆེ་དཔེ་སྐྲུན་མཛད་འདུག་ན་ཡང་ད་ཕན་མཇལ་རིགས་བྱུང་བ་ཧ་ཅང་དཀོན།
       དེ་དག་ལས«བཀའ་འགྱུར»གཡུང་ལོའི་སྤར་མ་ནི། ཀརྨ་པ་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་སྙན་སྐུལ་ཞུས་པ་ལྟར། གོང་མ་གཡུང་ལོས་ཚེ་ལས་འདས་པའི་ཡབ་ཡུམ་གྱི་བཀའ་དྲིན་གསབ་ཅིང་རྣམ་ཤེས་དག་པའི་ཞིང་དུ་འདྲེན་པ་དང་། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་བདེ་འབྱུང་བ་སོགས་ལ་དམིགས་ནས་ཕོ་ཉ་མངགས་ཏེ་བོད་ཁམས་ནས་མཚལ་པའི(ཚལ་པའི)«བཀའ་འགྱུར»དང་སྣར་ཐང«བཀའ་འགྱུར»གྱི་ཕྱི་མོ་གདན་དྲངས་ཏེ«བཀའ་འགྱུར»སྤར་བརྐོའི་བྱ་བ་གནང་ཞིང་། གོང་མས་བཀའ་སྩལ་བ་བཞིན་སྐབས་དེའི་རྒྱལ་ས་ནན་ཅིན་གྱི་ལིང་ཀོ་དགོན་པར«བཀའ་འགྱུར»གྱི་སྤར་ཤིང་བཞེངས་པ་དང་གོང་མ་ཉིད་ཀྱིས་གཡུང་ལོ་བརྒྱད་པའི(1410ལོའི)ཟླ་གསུམ་པའི་ཚེས་དགུ་ཉིན«བཀའ་འགྱུར»ལ་བསྟོད་པའི་སྤར་བྱང་སྨོན་ཚིག་ཀྱང་མཛད། དེ་ནི«བཀའ་འགྱུར»གྱི་བོད་ཡིག་སྤར་མ་ཐོག་མ་ཡིན། འདིའི་པོད་གྲངས་ཁྱོན་བསྡོམས་བརྒྱ་དང་ལྔའམ་དྲུག(105/106)གང་རུང་ཡོད་པར་གྲགས།
«བཀའ་འགྱུར»སྤར་མ་འདི་ཉིད་དེང་སང་ལྷ་སའི་སེ་ར་ཐེག་ཆེན་གླིང་དང་འབྲས་སྤུངས་དགོན་པ། ཕོ་བྲང་ཆེན་པོ་པོ་ཏཱ་ལ་བཅས་པར་ཚར་རེ་བཞུགས་པར་མ་ཟད། བླ་བྲང་བཀྲ་ཤིས་འཁྱིལ་དུའང་ཚར་གཅིག་བཞུགས་སྐད། དེ་རུ་རྒྱུད་ཀྱི་སྐོར་པོད་ཉེར་བཞི་དང་། ཤེར་ཕྱིན་པོད་ཉེར་བཞི། ཕལ་པོ་ཆེ་པོད་དྲུག །དཀོན་བརྩེགས་པོད་དྲུག །མདོ་སྡེའི་སྐོར་པོད་སོ་གཉིས། འདུལ་བ་པོད་བཅུ་གསུམ་བཅས་སུ་བཞུགས་སོ། །
གཉིས་པ། «འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད»ཀྱི་གཡུང་ལོའི་བོད་ཡིག་སྤར་མ།
       གཅིག །རྩ་བའི་ཁྱད་ཆོས།
       གསུང་རབ་འདིའི་མཚན་བྱང་ལ«འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་གྱི་མཚན་ཡང་དག་པར་བརྗོད་པ»ཞེས་འཁོད་ཅིང་། དཔེ་དབྱིབས་ནི་དར་ལྟེབ་མའམ་ཤོག་གཅིག་མའི་རྣམ་པ་ཅན་གྱི་དཔེ་དེབ་ཅིག་ཡིན། འདིའི་ལྡེབ་ཚད་ལ6cm×11.7cmཡོད་པས་མན་ངག་དཔེའུ་ཐུང་མ་སྦར་མོར་ཆུད་པ་ཞིག་ཡིན། འདི་བཞིན་དཔེ་རས་ཐུམ་སྒྲིལ་ལ་ཞལ་ཁེབས་ཁ་ཐི་རྙིང་མ་གཞི་སྔོ་ལྡན་ནང་ཤ་ལིང་སེར་བྱས་པ་དང་། དབུ་ཞབས་ལྡེབ་གཉིས་ཤོག་བརྩེགས་ལ་ཞལ་ཁེབས་གཞི་མཚུངས་ཀྱི་ཁ་ཐིས་སྔོ་ལུ་ཅན་གྱིས་ཤོག་པང་བཟོས་ཤིང་། གླེགས་ཐག་སི་ཤན་ཁྲ་ལྷས་ལ་ཆབ་མགོ་བ་སོའི་རུའུ་ཡིད་གཟེར་ཅན་གྱི་རྒྱན་སྤྲོས་ཆེ་བ་དེ་འདྲ་གོང་མའི་སྐུ་ཆས་འཁྲུལ་མེད་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་མཇལ་བ་ཙམ་གྱིས་ངེས་ཤེས་རྙེད་ནུས།        གཉིས། འགྱུར་བྱང་ངམ་སྤར་བྱང་སྨོན་ཚིག་གི་ཕབ་བཤུས།
       «འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད་»གཡུང་ལོའི་བོད་ཡིག་སྤར་མའི་འགྱུར་བྱང་ངམ་སྤར་བྱང་སྨོན་ཚིག་ཕབ་བཤུས་བགྱིས་ན་འདི་ལྟ་སྟེ།
       ༄༅། །ཏའི་མིང་རྒྱལ་པོ་རང་གིས་མཛད་པའི་འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་གྱི་མཚན་ཡང་དག་པར་བརྗོད་པའི་འགྱུར་བྱང་ནི་འདི་སྐད་དུ། ངེད་ཀྱི་བསམ་པ་ལ། བདེ་བར་གཤེགས་པའི་ལམ་ནི། ཀུན་ལ་རྒྱས་པར་ཁྱབ་པ། གྲོལ་བ་ནི་ཤིན་དུ[ཏུ་]མཐོ་ཞིང་འགྲན་ཟླ་དང་བྲལ་བ། མཐའ་ཡས་ཞིང་།[ཤིང་།] ཟབ་ལ་དཔག་པར་མི་ནུས་པ། མཐའ་ལས་འདས་པའི་དོན་གྱིས། དེའི་ཉེ་བ་དང་རིང་བ་འང་མི་ཤེས་བ། ལྟས་ན་དེའི་གཟུགས་བརྙན་མཐོང་བ་འང་མེད་པ། ཉན་ན་དེའི་སྒྲ་ཡང་མེད་པའོ། །ཡོད་པ་ཡང་མ་ཡིན་མེད་པ་འང་མ་ཡིན་ཏེ། སྐྱེ་བ་དང་འགག་པ་ཡང་མེད་དོ། །མཚན་དང་ཚིག་ལ་བརྟེན་ནས་དེའི་གཟུགས་བརྙན་ཐོབ་པའང་མ་ཡིན་ནོ། །རྗེས་དང་བསུ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་དེའི་ཐོག་མ་དང་མཐའ་མ་མཐོང་བ་ཡང་མ་ཡིན། དེས་ན་བྱམས་པའི་གླུ་དབྱངས་གྱིས་[ཀྱིས་]རྐྱེན་ལ་རག་ལས་པ་མེད་ཀྱང་དེ་ནི་དངོས་པོ་ཀུན་ལ་ཁྱབ་བྱེད་དུ་གྱུར་པ། །གསལ་བའི་སྒྲོན་མེ་བརྩོན་པ་མེད་ཀྱང་བྱེ་སྙེད་ཀྱི་ཞིང་ཁམས་ཀུན་ལ་གསལ་བར་གྱུར་ཅིང་། སྔོན་ཚེ་ཀ་མ་རུ་ནས་ཀྱང་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་ཚུལ་བསྟན་པ་ནི། ཚིག་བརྗོད་པ་ལས་འདས་པ་ཙམ་དུ་ཟད་དེ། བྷི་ཡི་ཞེས་བྱ་བའི་ཡུལ་ན་ཞལ་འཛུམ་པ་དང་བཅས་པ་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱིས་སེམས་ཐོབ་སྟེ། དེ་ནས་འཇམ་དཔལ་གཞོན་ནུར་གྱུར་བས་ལེགས་སོ་ཞེས་བྱ་བའི་བསྟོད་པ་དང་། བརྗོད་པ་མེད་པ་ནི་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པའི་གཉིས་སུ་མེད་པའི་ཆོས་ཀྱི་སྒོ་མོ་ཡིན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་གྱི་མཚན་ཡང་དག་པར་བརྗོད་བ་ནི། དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ཕྱི་དང་གསང་བ་ཤིན་དུ་[ཏུ་]རྣམ་པར་དག་པ་སངས་རྒྱས་པའི་བྱང་ཆུབ་སྟེ། དེའི་དོན་ཟབ་མོ་ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བ་ནི། དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་རྒྱ་ཆེན་གྱིས་ལེགས་པར་གསུངས་པ་ནི། ཐབས་མཆོག་དུ་[ཏུ་]མཛད་ཅིང་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་སུ་འགྲུབ་པར་འགྱུར་བའི་དོན་ནོ། །དེ་ཡང་ལམ་ནི་གདོད་ན་མཚན་མ་མེད་པ་སྟེ་འགྲན་ཟླ་མེད་པའོ། །རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་ཞིང་ཡང་དག་པར་ཡོང་བ། ལས་ལ་རྗེས་སུ་མི་འགག་པ་ངོ་བོ་ཉིད་ནི་རྟག་ཏུ་དེ་བཞིན་ནོ། །དེའི་ཕྱིར་བདེན་པའི་རྣམ་པའོ། །ཡོད་པ་ལ་ཡོད་པར་མི་འཛིན་པ་དད་མེད་པ་ལའང་མེད་པར་མི་འཛིན་པའོ། །དེ་ལྟར་ཆོས་འདི་ལ་ལྟས་ན། ལམ་གསལ་བ་གྱུར་བ་ཡིན་། དེའི་དོན་དུ། ཆོས་འདི་ནི་ཤིན་དུ་[ཏུ་]ཟབ་ཅིང་རྒྱ་ཆེ་བ། །ཆོས་འདི་ལེགས་པ་ནི་ཐམས་ཅད་འདོར་བ་མེད་པས། སྣང་སྲིད་ཐམས་ཅད་དོན་དམ་དུ་ཡང་དག་པར་འདུས་པའོ། །བདག་གིས་རྟག་ཏུ་འདི་འདོན་བ་ལ། དེའི་དོན་རྟོགས་པ་སྟེ། །བསྒྲུབ་པར་བྱ་བའི་དོན་དུ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་རབ་ལ་གཙུག་གྱི་[གི་]ནོར་བུ་འདི་ནི་ཕྱོགས་ཕྱོགས་རྣམས་ཀྱི་ཀུན་དང་། ལྷན་ཅིག་དུ་[ཏུ་]བསོད་ནམས་དང་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཚོགས་བསགས་བའི་ཕྱིར། པར་དུ་རྐོས་ནས་རྒྱ་ཆེན་པོར་བཀྱེ་བས་འགྲོ་བ་རྣམས་ཀྱིས་དམ་པའི་ཆོས་འདི་རྟོགས་ན། ཡོན་ཏན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དང་ལྡན་བ་དང་། ཅིག་ཅར་དུ་ཐབས་ཀྱིས་སྒོ་མོ་སྒྲོལ་ཞིང་། ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པའི་ལམ་ལ་ཞུགས་པའོ། །འདི་ལྟར་མ་ཡིན་ན། བདེན་པ་དང་འགལ་ཞིང་། ངོ་བོ་ཉིད་འཁྲུལ་པས། ཐབ་རྩོད་དང་ལོག་པར་བྱེད་པ་ལ་ཞེན་པ་ཡིན་ནོ། །དེ་ལྟ་བས་ན་དེ་དག་གིས་ཆོས་འདི་གནས་ལུགས་འང་མི་ཤེས་ན། ལམ་ལ་རེ་བ་ནི་ལྟ་སྨོས་ཀྱང་ཅི་དགོས། ལམ་འདི་སྒྲུབ་པར་བྱ་བ་རྣམས་ནི། བརྩོན་འགྲུས་ཀྱིས་སེམས་དང་ལྡན་པར་གྱིས་ཤིག།། །།
       ཤིན་དུ་[ཏུ་]འདི་ལ་བསྟོད་པ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། །འཕགས་པ་དཔལ་དང་ལྡན་པའི་མཆོག། །རྒྱ་ཆེན་གསང་གསལ་ཡང་དག་མཚན། །བདེར་གཤེགས་ཕན་པའི་ལས་རྣམས་བཤད། །སྐྱེ་མེད་ལས་གྲོལ་བཅོམ་ལྡན་འདས། །བྱང་ཆུབ་འདི་ཉིད་བླ་ན་མེད། །གཅོད་ལ་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་བཅུག། །དེ་བཞིན་གསང་དོན་རྣམ་པར་བཤད། །བཤད་པ་འདི་ཉིད་ཚིག་ལས་བྲལ། །ཆོས་རྒྱལ་རྫུ་འཕྲུལ་དབང་ཕྱུག་ཆེ། །འཇིག་རྟེན་པ་ཀུན་ཐབས་ཆེན་སྦྱིན། །བདུད་རྩིས་ལྟ་བུར་ནམ་མཁའ་ཁྱབ། །འཛད་མེད་ཆོས་དབྱིངས་ཡོངས་རེག་པས། །ཚིག་ཅིག་དོན་ཅིག་ལེགས་མཐའ་མེད། །འདི་ཕྱིར་རྣམ་དག་ཐེག་པའི་མཆོག། །རྡོ་རྗེ་མཐུ་སྟོབས་བདུད་རྣམས་འཇོམས། །བསྐལ་པ་གྲངས་མེད་རྣམ་པར་འདུལ། [།]འགྲོ་བ་དུ་མ་སྨན་པ་དང་། །གཉིས་མེད་བདག་ཉིད་གཙུག་ནོར་བུ། །འཛིན་ནམ་ཀློག་གམ་བསམ་པ་དང་། །ཐམས་ཅད་བདེ་ལ་རྣམ་པར་བཀོད། །ཐོས་ན་སེང་གེའི་སྒྲ་ལྟར་གྲག། །སེམས་ཅན་གང་དུ་གནས་ན་འང་བདེ། །ལུས་ཅིག་རིན་ཆེན་པད་མར་གནས། །ཐོག་མར་རྐང་གཉིས་ཕ་རོལ་གནོན། །འགྲོ་རྣམས་ཡང་དག་ཉིད་དུ་སྨོན། །སོ་སོར་འདི་རུ་རྣམ་གྲོལ་བའི། །འགྲན་མེད་རྒྱལ་པོ་སྐྱབས་སུ་མཆིའ། །ཡོན་ཏན་རྣམས་ལྡན་བསམ་མི་ཁྱབ། །བསྟོད་པ་ཟབ་མོའི་ལེགས་པའི་ཚུལ། །རབ་དུ་[ཏུ་]དཔལ་ལྡན་སངས་རྒྱས་ཤོག།། །། 御製後序
如來法藏，至妙難測。□□無等，至廣莫□。淵而無際，深不可量。大包天地，細入無間。□德無，量無邊，不可□□。超三域之平路，濟眾庶之夷途，以此弘善，用報重恩，普濟一切，悉拔曠□。□眾生發菩提心，受持讀誦，演說思惟，則道無不洽，德無不施，福無不充。了悟□□□宗，總解真如之旨，即成正覺，永紹佛陀。        གསུམ། འགྱུར་བྱང་ངམ་སྤར་བྱང་སྨོན་ཚིག་གི་དཔྱད་པ།
       ཏའི་མིང་རྒྱལ་པོ་རང་གིས་མཛད་པའི་འགྱུར་བྱང་ཞེས་པ་འདིར་རྒྱ་བོད་ཡིག་རིགས་གཉིས་སུ་འཁོད་ཅིང་བོད་ཡིག་འདི་ལ་གླེང་གཞི་དང་དམ་པའི་ཆོས་ཀྱི་ཡོན་ཏན། སྤར་དུ་བཏབ་པའི་དགོས་པ་དང་དམིགས་ཡུལ་བཅས་བསྟན་ཅིང་། དེའི་མཇུག་ཏུ་རྒྱལ་པོ་རང་གིས་མཛད་པའི་བསྟོད་པ་ཚིགས་བཅད་མ་ཚིག་རྐང་སུམ་ཅུ་ལ་ཤོ་ལོ་ཀ་ཕྱེད་དང་བརྒྱད་ཀྱི་བདག་ཉིད་ཅན་ཞིག་ཀྱང་བཞུགས་སོ། །
       འདི་གའི་གཞུང་དངོས་ལ་ཏའི་མིང་རྒྱལ་པོ་རང་གིས་མཛད་པའི་འགྱུར་བྱང་ཞེས་འཁོད་མོད། དོན་དུ་འདི་ནི་འགྱུར་བྱང་མ་ཡིན་པར་སྤར་བྱང་སྨོན་ཚིག་ཡིན་ཏེ་ཞིབ་པར་བརྗོད་བྱའི་དོན་ལས་ཀྱང་རྟོགས་ནུས་པ་ཡིན་ནོ། །ལར་ནས་མིང་རྒྱལ་རབས་དུས་དང་ཐ་ན་ཆིང་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་གོང་མའི་བཀའ་ལུང་ལ་སོགས་པ་བོད་ཡིག་ཏུ་སྒྱུར་སྐབས་ལོ་ཙཱ་ལ་བྱང་པོ་མེད་པའི་སྐྱོན་གྱིས་བརྗོད་བྱར་དོན་ཆད་དོན་འགྱུར་དང་རྗོད་བྱེད་ལ་བསྲེ་ལྷད་དང་མི་སྙན་པ་སོགས་ཚིག་སྐྱོན་ཡོད་པ་ཡང་མཐོང་།
       ཞབས་སུ་འཁོད་པའི་རྒྱལ་པོ་རང་གིས་མཛད་པའི་རྒྱ་ཡིག་གི་བསྟོད་པ་ཚིགས་བཅད་མ་ནི་ཚིག་རྐང་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞི་ལ་ཤོ་ལོ་ཀ་དྲུག་ཡོད་པ་ཅན་ཞིག་རེད་འདུག །ཕངས་པ་ཞིག་ལ་ཕྱག་དཔེ་འདི་ཉིད་ལ་རལ་ཐོར་གྱི་ཉམས་སྐྱོན་ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིག་འབྲུ་འགའ་ཞིག་མི་གསལ་བའམ་འཐོར་ཞིག་ཏུ་སོང་འདུག །འོན་ཀྱང་ཡི་གེའི་འབྲུ་དོན་དང་ཚིག་འགྲོས་ཀྱི་རྣམ་པ་སོགས་གོང་མ་གཡུང་ལོའི་སྐུ་དུས་སུ་བཞེངས་པའི་«བཀའ་འགྱུར་»དེ་ཉིད་ཀྱི་ཞབས་སུ་བཀོད་པའི་རྒྱལ་པོའི་སྤར་བྱང་སྨོན་ཚིག་དང་ཡོངས་སུ་མཐུན།[8]
       དགའ་འོས་པ་ཞིག་ལ་ཨ་རིའི་ཉིའུ་ཡོག་གྲོང་ཁྱེར་ཆེན་པོའི་སྒྱུ་རྩལ་བཤམས་སྟོན་ཁང(Metropolitan Museum of Art)དུ་ཉར་ཚགས་བགྱིས་པའི་གཡུང་ལོའི་ཁྲི་ལོ་དགུ་པ་སྟེ1411ལོར་བཞེངས་པའི་ཤིང་ལས་གྲུབ་པའི་སྟོན་པའི་སྐུ་བརྙན་རྒྱ་རྩི་མཚོན་ཁྲ་ཅན་ཞིག་གི་གཟུངས་བཞུགས་ཁྲོད་དུ་ཡང་རྒྱལ་པོ་རང་གིས་མཛད་པའི་བསྟོད་པ་ཚིགས་བཅད་མ་འདི་ཉིད་བཞུགས་འདུག་པས་ཞལ་མ་ཚང་བའི་ཡིག་འབྲུ་འདི་དག་ཁ་ལེགས་པར་སྐོང་ཐུབ།[9]དེ་བས་ངོ་མཚར་ཆེ་བ་ཞིག་ལ་སྐུ་བརྙན་འདི་དང་གསུང་རབ་འདི་ཉིད་བཞེངས་པའི་དུས་ཚོད་གཅིག་ཡིན་པས་མ་ཚད། ལྷག་པར་དུ་ཟླ་བ་བཞི་པའི་ཚེས་བཅུ་བདུན་ནི་གོང་མ་གཡུང་ལོ་སྐུ་འཁྲུངས་པའི་དུས་ཚོད་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་ཡིན་པས། གོང་མ་གཡུང་ལོས་རང་ཉིད་དགུང་ལོ་ལྔ་བཅུ་ང་གཉིས་བཞེས་པའི་འཁྲུངས་སྐར་ལ་སྐུ་གསུང་ཐུགས་ཀྱི་རྟེན་བཞེངས་རྒྱ་ཆེན་མཛད་ཡོད་པ་ཡང་དངོས་དཔང་འདི་གཉིས་བརྒྱུད་ནས་རྟོགས་ཐུབ།
       གོང་གི་ཡིག་ཆ་འདི་གཉིས་བརྒྱུད་ནས་ཞལ་གསལ་མ་བྱུང་བའི་ཡི་གེ་རལ་ཞིག་ཏུ་སོང་ནས་ཆད་རིགས་བྱུང་བ་རྣམས་ཞལ་གསོས་ཞུས་ན་འདི་ལྟ་སྟེ།
御製後序
如來法藏，至妙難測。至高無等，至廣莫極。淵而無際，深不可量。大包天地，細入無間。功德無量無邊，不可思議。超三域之平路，濟眾庶之夷途。以此弘善，用報重恩。普濟一切，悉拔曠劫。若眾生發菩提心，受持讀誦，演說思惟，則道無不治，德無不施，福無不充。了悟三乘之宗，總解真如之旨。即成正覺，永紹佛陀。 ༡ དུས་ཚོད།
       ཏའི་མིང་རྒྱལ་པོ་ཁོང་རང་ཉིད་ཀྱིས་མཛད་པའི་འགྱུར་བྱང་ལས་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པར། དཔེ་རྙིང་འདི་ནི་གཡུང་ལོའི་ཁྲི་ལོ་དགུ་པ་སྟེ1411ལོའི་གོང་མ་གཡུང་ལོའི་དགུང་ལོ་ལྔ་བཅུ་ང་གཉིས་ཀྱི་འཁྲུངས་སྐར་ཉིན་ཏེ་རྒྱ་ཟླ་བཞི་པའི་ཚེས་བཅུ་བདུན་ཉིན་སྤར་དུ་བཏབ་པ་ཡིན།
       བོད་དུ་སྔར་ནས་བཟུང་རྒྱ་ཡུལ་སྤྱི་འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་དབྱངས་ཀྱི་འདུལ་ཞིང་ལ་བརྩི་སྲོལ་ཡོད་པ་དང་རྒྱའི་གོང་མ་དག་ཀྱང་འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་དབྱངས་ཀྱི་སྤྲུལ་པར་ངོས་འཛིན་ཞུ་སྲོལ་ཡོད་པར་བརྟེན། གོང་མའི་འཁྲུངས་སྟོན་གྱི་དུས་ཚོད་ཁྱད་པར་ཅན་འདི་འདྲ་ཞིག་ལ་«འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད་»ཀྱི་ཕྱག་དཔེ་དེ་འདྲ་ཞིག་སྤར་སྐྲུན་ཞུ་བ་ཡང་བསྟན་བྱའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་གོང་མ་གཡུང་ལོ་འདི་ཉིད་འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་དབྱངས་ཀྱི་སྐུའི་སྤྲུལ་པ་ཞིག་ཡིན་ཚུལ་ལ་དགོངས་བཞེད་གནང་ཡོད་པ་རིགས་པས་དཔྱད་ཐུབ་པ་ཡིན་ལ། དེ་དོན་དམིགས་ཡུལ་གྲུབ་ཐུབ་པ་ཡང་བྱུང་ཡོད།[10] གཞན་ཡང་གཡུང་ལོའི་ཆབ་སྲིད་འདི་ཡང་ཚ་བོའི་ལག་ནས་འཕྲོག་པ་ཞིག་ཡིན་པར་བརྟེན། སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་ཁོ་ལ་གོང་མའི་འོས་ཐོབ་ཡོད་མིན་ལ་ལབ་གླེང་མང་དུ་ཡོད་པ་དེར་ཆོས་ལུགས་ཐོག་ནས་གཡུང་ལོ་རང་ཉིད་གོང་མར་འོས་བབས་དང་སྐལ་བ་ལྡན་པ། གནམ་གྱིས་བསྐོས་པ་ཞིག་ཡིན་པར་དངོས་ཤུགས་དང་ངོ་ལྐོག་གང་རུང་ཆ་ནས་སེར་སྐྱ་མང་ཚོགས་སྤྱི་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཁྱོན་ལ་གསལ་འདེབས་ཞུས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་གོར་མ་ཆག །
༢ ནང་དོན།
       འཕགས་པ་སྒྱུ་འཕྲུལ་དྲ་བ་སྟོང་ཕྲག་བཅུ་དྲུག་པ་རྣལ་འབྱོར་ཆེན་པོའི་རྒྱུད་ཀྱི་བདག་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དྲ་བའི་ལེའུ་ལས་ཕྱུང་བ་བཅོམ་ལྡན་འདས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པས་གསུངས་པ«བཅོམ་ལྡན་འདས་འཇམ་དཔལ་ཡེ་ཤེས་སེམས་དཔའི་དོན་དམ་པའི་མཚན་ཡང་དག་པར་བརྗོད་པ»དང་དེའི་ཞབས་སུ«འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་གྱི་ཤེས་རབ་བློ་འཕེལ་བ་ཞེས་བྱ་བའི་གཟུངས»བཅས་བཞུགས་ཡོད། «འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད»ནི་བོད་དུ་ཕྱོགས་སྒྲིག་ཞུས་པའི་མདོ་མངས་གཟུངས་བསྡུས་ཀུན་གྱི་དབུ་ལ་བཞུགས་སུ་གསོལ་བས་རྒྱུད་འདིའི་གནས་བབས་དང་རིན་ཐང་ཡང་མཚོན་ཐུབ་པ་ཡིན།[11]
༣ འགྱུར་བྱང་།
       རྒྱ་གར་གྱི་མཁན་པོ་ཤྲ་དྷ་ཀ་ར་ཝརྨ་དང་། ཀ་མ་ལ་གུབ་ཏ་(གུཔྟ་)དང་། ཞུ་ཆེན་གྱི་ལོ་ཙ་(ཙཱ་)བ་རིན་ཆེན་བཟང་པོས་བསྒྱུར་ཅིང་ཞུས་ཏེ་གཏན་ལ་ཕབ་པའོ། །
༤ ཤོག་བུ།
       གསུང་རབ་འདིར་བེད་སྤྱད་པའི་ཤོག་བུ་ནི་སྐབས་དེར་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་དང་གཞུང་ཕྱོགས་ཡིག་ཚགས་ཁག་ལ་སྤྱོད་མཁོ་ཆེ་བའི་ཤོན་ཤོག་གམ་བོད་དུ་ཏཱ་མིང་གན་ཤོག་ཏུ་གྲགས་པ་དེ་རང་ཡིན། འོན་ཀྱང་དུས་རྒྱུན་རྒྱ་ཡིག་བྲིས་སྤར་ལ་འགྲོ་རྒྱུག་ཆེ་བའི་ཤོག་བུ་དཀར་གསལ་འོད་ལྡན་དེ་མ་ཡིན་པར་བོད་ཡིག་བྲི་གཞིའི་ཁྱད་ཆོས་དང་སྲོལ་རྒྱུན་ལ་བསྟུན་ནས་ཤོག་བུ་ཅུང་ཟད་སེར་ཤས་ཅན་བ་སོའི་མདོག་ཅན་དེ་རང་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཡོད་པས་མཚོན་རྒྱུ་སྤུས་སོགས་ཕྲ་མོའི་ཆ་ལའང་གོང་མ་རང་ཉིད་ནས་ཐུགས་གཉེར་ཆེར་བཞེས་མཛད་ཡོད་པ་ནི་མཐོང་ཆོས་ལགས་སོ། །
༥ ཡིག་གཟུགས།
       མིང་རྒྱལ་རབས་དུས་སུ་གསུང་རབ་སྤར་སྐྲུན་བྱེད་སྐབས་སྤྱོད་མཁོ་ཆེ་བའི་དབུ་ཅན་ཡིག་གཟུགས་དེ་རང་ཡིན་ཏེ། གཡུང་ལོའི«བཀའ་འགྱུར»དང་ཆ་མཚུངས་པ་ཡིན་པས་རྟོགས་སླའོ། །
༦ བརྡ་དག་དང་བརྗོད་འགྲོས།
       དཔེ་བསྡུར་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་སོགས་ཀྱིས་དཔྱད་པ་བྱ་རྒྱུ་མང་མོད། འདིར་ནི་གཙོ་བོ་ཡིག་ཚངས་རིག་པའི་དཔེ་འཕྲིན་ངོ་སྤྲོད་ལགས་པས་འདིར་མི་སྤྲོས་སོ། །
༧ དར་ལྟེབ་མའི་ཤུགས་རྐྱེན།
       དར་ལྟེབ་མའམ་ཤོག་གཅིག་མར་གྲགས་པའི་དཔེ་དེབ་ཚེམས་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་འདི་ནི་ཤོག་དྲིལ་ལས་ག་ལེར་འཕེལ་རྒྱས་འོང་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། གནའ་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཕོ་བྲང་ནང་དར་ཁྱབ་ཆེ་བ་ཞིག་ཡིན། ལྷག་པར་དུ་དུས་རབས་བདུན་པའི་དུས་ནས་གཞུང་ཕྱོགས་ཀྱི་གོང་འབུལ་ཡི་གེ་དང་གོང་མར་འབུལ་རྒྱུའི་སྙན་ཞུའི་རིགས་ལ་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་བེད་སྤྱོད་གཏོང་སྲོལ་བྱུང་། བོད་ཡིག་གི་ཕྱག་དཔེར་དར་ལྟེབ་མའི་ཚེམས་སྒྲིག་བྱེད་སྟངས་འདི་ཡང་དུས་རབས་བཅུ་པའི་གཡས་གཡོན་དུ་ཡོད་པ་ནི་ཕུ་རིའི་ཡིག་ཚངས་སོགས་ནས་དངོས་དཔང[12]ཐོབ་པ་ཡིན།
       གོང་མ་གཡུང་ལོའི་དུས་ཀྱི«འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད»ཀྱི་ཕྱག་དཔེ་འདི་ནི་ད་ལྟ་མཇལ་དུ་ཡོད་པའི་བོད་ཡིག་སྤར་མའི་ཁྲོད་ནས་དར་ལྟེབ་མའི་དཔེ་དབྱིབས་སུ་ཚེམས་སྒྲིག་བྱས་པའི་ཕྱག་དཔེ་སྔ་ཤོས་ཤིག་ཡིན། བོད་ཡིག་ཕྱག་དཔེ་དར་ལྟེབ་མའི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་བཞེངས་སྲོལ་དེ་མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་གཡུང་ལོའི་དུས་ནས་བྱུང་བ་ནས་ཡོངས་སུ་དར་ཁྱབ་ཀྱིས་ཕྱིས་ཀྱི་ཤོན་ཏེའི(宣德)དུས་སུ«དམ་ཆོས་པདྨ་དཀར་པོ»[13]སོགས་སྤར་སྐྲུན་བྱུང་བ་དང་། ལྷག་པར་དུ་འཇང་རྒྱལ་པོ་བསོད་ནམས་རབ་བརྟན་གྱིས་བཞེངས་པའི«བཀའ་འགྱུར»འཇང་སྤར་ནི་དར་ལྟེབ་མའི་དཔེ་དབྱིབས་རྣམ་པའི་ཚད་མཐོ་ཤོས་ཀྱི་བརྩམ་བྱ[14]ཞིག་ཡིན། དེའི་རྗེས་སུ་མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་རིམ་བྱོན་དང་ལྷག་པར་དུ་ཆིང་རྒྱལ་རབས་དུས་སུ་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་དང་པེ་ཅིན་གྱི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་སྤར་སྐྲུན་ཞུས་རིགས་ཀྱི་སྤར་མ་ཁག །ཐ་ན་སོག་ཡུལ་ནས་སྤར་སྐྲུན་བྱས་པའི་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་མང་དག་དར་ལྟེབ་མའི་རྣམ་པས་བཞེངས་སྲོལ་བྱུང་བ་ད་ཆ་པེ་ཅིན་གོང་མའི་ཕོ་བྲང་དང་། པེ་ཅིན་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་དཔེ་མཛོད་ཁང་སོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་དཔེ་མཛོད་ཁང་མང་པོར་ཉར་ཚགས་མཛད་ཡོད་པས་རྟོགས་ནུས་པ་ཡིན།
༨ སྤར་བརྐོའི་ལག་རྩལ།
       མིང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་སུ་རྒྱ་ཡུལ་སྤྱི་དང་ལྷག་པར་དུ་ནན་ཅིན་ཁུལ་དུ་སྤར་བརྐོའི་ལག་རྩལ་དར་རྒྱས་ཆེ་ཐོག་ཆུ་ཚད་ཀྱང་རྩེར་སོན་དུ་གྱུར་པར་མ་ཟད། ཐ་ན་དེང་གི་དུས་ཀྱང་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེས་ཆེར་ཐེབས་ཡོད་པ་ནི་མཐོང་ཆོས་ཡིན། 
       གླེགས་བམ་འདིར་མཚོན་ནའང་བརྐོས་པའི་ཡི་གེའམ་ཚེག་ཤད་གང་དང་ཅི་ཞིག་ཡིན་ན་ཡང་གས་ཆག་ཞར་སྐྱོན་ཅི་ཡང་མེད་ཐོག །སྤར་འདེབས་ཀྱི་ཆ་ལ་ཡང་ནག་ནོག་ཧོར་ཀོང་རིགས་རྩ་བ་ནས་མེད་ལ། དབུ་ཁང་ལྷ་སྐུ་འདིར་མཚོན་ན་ཡང་། བྱོན་གཙང་རྩ་རིས་གསལ་བ་དང་། འགྲོས་གཙང་གད་བདར་ལེགས་པ། སྤྱན་ཞལ་ཕྱག་སྟབས་སོགས་ཕྲ་མོའི་པིར་རིས་ལའང་ཐིགས་བསྣོལ་བཅད་འཁྲུགས་རིགས་ཏིལ་འབྲུ་ཙམ་ཡང་མེད་པས་སྐུ་འབོལ་ལ་བག་གྲོ་བ། བཀོད་པ་མཛེས་ཤིང་ཉམས་ཤ་དོད་པ། ཅི་ནས་ཀྱང་ཡི་གར་འདྲོངས་པ་རྒྱལ་པོའི་སྐུ་ཆས་འབའ་ཞིག་ཏུ་འདུག་པ་ནི་ཞིབ་མཇལ་ཞུས་ན་ངེས་ཤེས་རྙེད་པ་ཞིག་ཡོང་བ་ལགས།
༩ སྔར་གྱི་ཡིག་ཆའི་ཁུངས་ཅི་ཡོད།
       ཕྱག་དཔེ་འདི་ཉིད་གཅིག་ནས་རྒྱལ་པོ་རང་དང་བཙུན་མོ་སྲས་སྲོས་བཅས་པའི་སྐུའི་ཉེར་སྤྱད་དང་ཐ་ན་བོད་ཀྱི་བླ་སྤྲུལ་ཆེ་རྒུ་དག་ལ་གནང་སྐྱེས་སུ་བསྩལ་བའི་ཕྱག་རྟགས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་ནི་སྨོས་མེད་ཡིན།
       ད་ཡོད་ཀྱི་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ་ཁག་དང་རྒྱ་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚངས་ཁག་ལས«མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོ»[15]དང«མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དངོས་དོན་གསལ་བ།»[16] ཀརྨ་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་རྣམ་ཐར་མི་འདྲ་བ་ཁག །[17] བྱམས་ཆེན་ཆོས་རྗེའི་སྐུ་ཚེའི་རྣམ་ཐར་དག །[18] གཞན་ཡང་ཉེ་ལམ་བོད་ལྗོངས་ཡིག་ཚགས་ཁང་ལ་བཞུགས་པའི་མིང་གཡུང་ལོའི་དུས་ཀྱི་བཀའ་ལུང་སོགས་ཡིག་ཚགས་ཁག་བཅུ་གཅིག[19]དང་གོང་མ་གཡུང་ལོས་རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་དང་བྱམས་ཆེན་ཆོས་རྗེ་ཤཱཀྱ་ཡེ་ཤེས་ལ་གནང་བའི་ལུང་བཅུ་བཞི[20]སོགས་སུ་རྒྱ་བོད་ཀྱི་ནོར་སྣ་ཁྱད་པར་ཅན་མང་པོའི་རྒྱུ་དང་སྤུས་ཚད། དབྱིབས་དང་ཁ་དོག །གྲངས་འབོར་བཅས་པ་བོད་ཀྱི་བླ་སྤྲུལ་ཁག་ལ་གནང་བའི་མཚན་ཐོ་གསལ་བར་འཁོད་མོད། འོན་ཏེ་དེ་དག་ཁྲོད་དུ་གཡུང་ལོའི་དུས་སམ་ཐ་ན་མིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་སུ«འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད»ཀྱི་དཔེ་ཆ་འདི་འདྲ་ཞིག་བཞེངས་པའི་སྐོར་འཁོད་པ་ཞིག་མ་མཇལ།
མཇུག་བསྡོམས།
       ཕྱག་དཔེ་དེ་ནི་དར་ལྟེབ་དཔེའུ་ཐུང་མའི་རྣམ་པ་ཅན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ནང་དོན་ནི«འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་གྱི་མཚན་ཡང་དག་པར་བརྗོད་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ»འདི་བཀོད་ཐོག །བོད་རྒྱ་ཡིག་རིགས་གཉིས་ཀྱིས་གོང་མ་གཡུང་ལོས་མཛད་པའི་བསྟོད་སྨོན་གྱི་སྤར་བྱང་གཉིས་འཁོད་ཡོད། ཕྱག་དཔེ་འདི་ཉིད་གཡུང་ལོའི«བཀའ་འགྱུར»གྲུབ་པའི་ཕྱི་ལོར་སྤར་དུ་བཏབ་པ་ཞིག་ཡིན་པས། དོན་དམ་ཐོག་དེ་ནི་སྤྱིར་ན་མིང་རྒྱལ་རབས་དང་ཡང་སྒོས་གོང་མ་གཡུང་ལོའི་དུས་དེ་འདྲར་བོད་ཡིག་དཔེ་ཆ་ཕོན་ཆེ་སྤར་སྐྲུན་བྱས་པའི་རྒྱུན་མཐུད་ཅིག་ཡིན་པས་མ་ཚད། ལྷག་པར་དུ་གོང་མ་གཡུང་ལོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་མཛད་པའི་འགྱུར་བྱང་ལས་ཁོང་གི་ཆོས་ལུགས་གོ་རྟོགས་དང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དགོངས་དཀྱེལ་ཟབ་མོ་དག་ཀྱང་མཚོན་ཐུབ། ཕྱག་དཔེ་འདི་བརྒྱུད་ནས་འདིའི་ནང་དུ་བཞུགས་པའི་ལྡེབ་ཚད་དང་ལྡེབ་གཟུགས། ཡིག་གཟུགས། བརྡ་དག །བརྗོད་འགྲོས་སོགས་ཕྱོགས་གང་ཐད་ནས་སྐབས་དེའི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་མཚན་ཆེ་བ་ཡོད་ལ། དཔེ་རས་ཐུམ་སྒྲིལ་བྱེད་སྟངས་དེ་ནི་བོད་ཡིག་གསུང་རབ་སྤར་མ་ལ་རྒྱའི་ལུགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་སྔ་ཤོས་ཀྱི་གྲས་ཡིན་ཡང་སྲིད། གཞན་ཡང་དབུ་ཞབས་ཀྱི་ལྷ་སྐུ་བརྐོས་འབྲི་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་མིང་རྒྱལ་རབས་དུས་སུ་རྒྱ་ཡུལ་གྱི་སྤར་བརྐོའི་ལག་རྩལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་འབུར་དུ་ཐོན་པ་སོགས་ངོ་མཚར་གྱི་གནས་མང་།
       «འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད»ཀྱི་ཕྱག་དཔེ་འདི་རྙེད་སོན་བྱུང་བ་དེས་མིང་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་མི་རིགས་དང་ཆོས་ལུགས་སྲིད་ཇུས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུར་དཔྱད་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག་མཁོ་སྤྲོད་ཐུབ་པས་མ་ཚད། འདི་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཕན་ཚུན་འགྲོ་འོང་དང་མཉམ་འདྲེས། མཉམ་གནས་བཅས་བྱུང་བའི་དཔང་རྟགས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ནོ། །

ལུང་ཁུངས།
[1] 王国维：《两浙古刊本考》，1992年；史金波：《最早的藏文木刻本考略》，《中国藏学》2005年第4期。
[2] 西热桑布：《藏文“元版”考》，《中国藏学》2009年第1期。
[3] དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། «བོད་ཀྱི་དཔར་སྐྲུན་ལོ་རྒྱུས།» «དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ཀྱི་གསུང་འབུམ།»པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2005ལོ།
[4] གོང་མས་ཁོང་ལ་གཟེངས་བསྟོད་ཀྱི་འཇའ་ས་གསེར་སྲང་བརྒྱ་ལས་བརྡུངས་པ་ཞིག་བསྩལ་ཅིང་མཚན་བྱང་ལ་རྒྱ་སྐད་དུ་གཞུ་ལའི་ཏཱ་བའུ་ཧྥ་ཝང་གསི་ཐྱན་ཏཱ་ཤན་ཙི་ཙའི་ཧྥུའོ་ཞེས་པ་སྟེ། དེའི་རྒྱ་ཡིག་ལ་“如来大宝法王西天善自在佛”ཞེས་འཁོད་ཅིང༌། དེ་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ན་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རིན་པོ་ཆེ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་བྱམས་པ་ཆེན་པོ་ཞི་བར་དབང་ཕྱུག་གི་སངས་རྒྱས་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན།
[5] 大慈法王，格鲁派的释迦也失(1354—1435)；永乐十三年(1415年)四月五日，明成祖封其为“妙觉圆通慈慧普应辅国显教灌顶弘善西天佛子大国师”，赐印诰及金边黑色僧帽一顶。宣德九年(1434年)，明宣宗颁赐释迦也失御制法轮金印，封其为：“万行妙明真如上胜清净般若弘照普应辅国显教至善大慈法王西天正觉如来自在大圆通佛”，简称大慈法王。（拉巴平措：《大慈法王释迦也失》，北京：中国藏学出版社，2012年。）
[6] ཐེག་ཆེན་ཆོས་རྗེ་ཀུན་དགའ་བཀྲ་ཤིས། (大乘法王 1349-1425)གསེར་ཡིག་པ་ལན་གཉིས་བྱུང་བས་དགུང་ལོ་དྲུག་ཅུར་ཕེབས་པ1408ལོར་ས་སྐྱ་ནས་གདན་བཏེགས། 1410ལོར་རྒྱ་ཡུལ་དུ་ཕེབས། 1413ལོར་ཕོ་བྲང་ཏ་ཏུའུ་རུ་ཕེབས། ཧ་ཕན་སི་ཞེས་པའི་དགོན་པ་བཏབ། 1414ལོར་བོད་དུ་ཕེབས། ཀུན་མཁྱེན་ཡང་དག་རིག་པ། ཐེག་ཆེན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཆོག་ཏུ་དགེ་བ། རྡོ་རྗེ་ཀུན་ཁྱབ། འོད་ཟེར་ཆེན་པོའི་སངས་རྒྱས་ཁྱབ་བདག་རྡོ་རྗེ་འཆང་དབང(万行圆融 妙法最胜 真如慧智 弘慈广济 护国宣教 正觉大乘法王 西天上善金刚 普应大光明佛 领天下释教)ཞེས་པའི་ཆོ་ལོ་བསྩལ། གསེར་གྱི་འཇའ་ས་དང་། དམ་ཁ་ཁྱད་པར་ཅན། གསེར་གྱི་འཁོར་ལོ་སོགས་གནང་།
[7] ཏཱ་མིང་དུས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་རྣམ་ལྔ་ནི། ཕག་གྲུ་སྡེ་སྲིད་དབང་གྲགས་པ་རྒྱལ་མཚན་ལ་ཁྲན་ཧྥ་ཝང(阐化王)སྟེ་སྤྲུལ་པ་སྤེལ་བའི་རྒྱལ་པོ་དང་། གོ་འཇོ་ཚང་ལ་ཧྥུ་ཀྱའུ་ཝང(护教王)སྟེ་བསྟན་པ་སྲུང་བའི་རྒྱལ་པོ༌། སྡེ་དགེ་གླིང་ཚང་ལ་ཙན་ཤང་ཝང(赞善王)སྟེ་དགེ་ལ་རྟོན་པའི་རྒྱལ་པོ། སྟག་ཚང་པ་ལ་ཧུ་ཀྱའུ་ཝང(辅教王)སྟེ་བསྟན་པ་སྐྱོང་བའི་རྒྱལ་པོ། འབྲི་གུང་སྤྱན་སྔ་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་པོ་ལ་ཆེན་ཀྱའུ་ཝང(阐教王)སྟེ་བསྟན་པ་སྤེལ་བའི་རྒྱལ་པོ་བཅས་སོ། །
[8] གཡུང་ལོའི«བཀའ་འགྱུར»གྱི་པོད་ཡོད་ཚད་ཀྱི་ཞབས་ཤོག་ཏུ་རྒྱལ་པོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་མཛད་པའི་རྒྱལ་པོའི་སྤར་བྱང་སྨོན་ཚིག་བཞུགས་པ་དེར་གསལ།
[9] 林树中主编：《海外藏中国历代雕塑》(中)，南昌：江西美术出版社，2006年，第629页。[木雕加漆彩佛坐像大明永乐九年(1411年)造，高21.5cm。现藏于美国大都会博物馆。“此尊佛坐像为木制干漆材质加工制作。其造像首先由木雕刻成，像中间呈空心。之后表面再以彩漆工艺反复制作加工。这种形式其特点为重量轻，便于携带。此尊佛跏趺坐像。手持降魔印，面相方满圆浑，神情静穆。螺发满布，中心肉髻耸起，双耳宽大垂肩。袈裟随体势旋转描于右肩，衣纹厚实转折委婉。佛身内藏有印纸文为‘御製後序……’” ]
[10] དཔའ་བོ་གཙུག་ལག་ཕྲེང་བ། «ཆོས་འབྱུང་མཁས་པའི་དགའ་སྟོན།»པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1986ལོ། ཤོག་ངོས1427(ལེའུ་ལྔ་པ་རྒྱ་ནག་ཕྱི་མའི་རྒྱལ་པོ་དང་ཆོས་བྱུང་ལས། དེའི་སྲས་ཏའི་མིང་རྒྱལ་པོ་འཇམ་དབྱངས་ཀྱི་སྐུའི་བཀོད་པ་དེས་རྗེ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་སྤྱན་དྲངས་ཏེ་ངོ་མཚར་མཐའ་ཡས་པ་བྱུང་བ་ལ་སོགས་དངོས་སུ་འཁོད་པ་ལས་ཀྱང་རྟོགས་ནུས་སོ། །)
[11] དགའ་ལྡན་ཕུན་ཚོགས་གླིང་སྤར་མ་དང་རྟག་བརྟན་སྤར་མ། སྡེ་དགེ་སྤར་མ། པེ་ཅིན་སྤར་མ། སོག་ཡུལ་སྤར་མ་སོགས་ཀུན་ནས་མཚོན་ནུས་སོ། །
[12] བོད་ལྗོངས་སློབ་ཆེན་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ཁང་ནས་སྒྲིག །«ཕུ་རིའི་ཡིག་ཚངས་གཅེས་བཏུས།»ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2018ལོ། ཤོག་ངོས427
[13] «དམ་ཆོས་པདྨ་དཀར་པོ་»ཡི་སྤར་བྱང་དུ“《大乘妙法莲华经》，宣德六年在北京刊印。”ཞེས་འཁོད་ཡོད། དཔེ་རྙིང་འདི་ད་ཆ་འབྲས་སྤུངས་དགོན་དུ་བཞུགས།
[14] «བཀའ་འགྱུར་»འཇང་སྤར་འདི་ད་ཆ་ར་ས་འཕྲུལ་སྣང་གི་གཙུག་ལག་ཁང་དང་འབྲས་སྤུངས་དགོན་སོགས་སུ་བཞུགས་པས་མཇལ་བ་ཙམ་གྱིས་རྟོགས་ནུས།
[15] [清]张廷玉撰：《明史·西域传三》332卷、卷331。
[16]《大明实录·大明太宗孝文皇帝实录》卷一百七十六至一百七十七☉，永乐十四年五月至六，第2、14页。
[17] མཚུར་ཕུ་གུ་ཤྲཱི་འཇམ་དབྱངས་པས་མཛད་པ«དཔག་བསམ་འདབ་མ་བདུན་པ་»ལས། “(ཕག་ལོ)ཟླ་བ་གསུམ་པའི་ཚེས་གསུམ་གྱི་ཉིན་བསྟོད་ཅིང་མཚན་གསོལ་འབུལ་བ་བྱས་པ་སོགས་ཏེ། སྔ་ཕྱི་ཕུལ་བ་ནི་གསེར་གྱི་འཇའ་ས་ལིང་ཙེ་དྲུག་པ་དང་ཤེལ་གྱི་ཡིད་བཞིན་ནོར་བུའི་རིགས་ཀྱི་ཐམ་ཁ་ཨ་རུ་ར་དང་རིན་ཆེན་སྣ་ཚོགས་ལ་བྱས་པ་གནས་(བརྟན་)གྱི་སྐུ་བྲག་རི་དང་བཅས་པ།……མཚལ་གྱིས་བཞེངས་པའི་བཀའ་འགྱུར།…… ”(བྲིས་མ། ཤོག་ངོས33b)ཞེས་པ་དང་། ཞྭ་དམར་ཆོས་གྲགས་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་མཛད་པའི་«ཀརྨ་པ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་རྣམ་ཐར་»ལས། “(ཆུ་མོ་སྦྲུལ་ལོ་ལ)ལྷ་སར་ཕེབས་དུས། གོང་ནས་ཏའི་ཞིང་གསེར་ཡིག་པས་བཀའ་འགྱུར་གྱི་པར་གན་ཤོག་དཀར་པོ་ལ་མཚལ་གྱིས་བཏབ་པ་ན་བཟའ་གླེགས་ཤིང་གླེགས་ཐག་ཡ་མཚན་ཆེ་བ་པོ་ཏི་བརྒྱ་དང་དྲུག །ཐུབ་དབང་གནས་བརྟན་བཅུ་དྲུག་ཙན་དན་དང་ཨ་ག་རུ་ལས་གྲུབ་པ་བཟོ་བཀོད་རིན་པོ་ཆེའི་རྒྱན་བསམ་ལས་འདས་པའི་སྒམ་དང་བཅས་པ།……གསེར་ཡིག་པའི་ཏའི་ཞིང་རྣམས་བརྫངས། གོང་མ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ཡུན་ལོས། ལོ་དུས་ཀྱི་འབུལ་ཆེན་བཞེས།”(བྲིས་མ། ཤོག་ངོས26a)ཞེས་གསལ། རྨ་སེ་རྟོགས་ལྡན་བློ་གྲོས་རིན་ཆེན་གྱི་«བཀོད་པ་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་རོལ་པ་མཐའ་ཡས་པའི་དཔལ་གྱི་ཕྲེང་བ་»དང་། མི་ཉག་འཇམ་དབྱངས་གྲགས་པས་མཛད་པའི་«རྣམ་ཐར་དགེ་ལེགས་ཡོངས་སུ་སྨིན་པའི་སྙེ་མ་»སོགས་སུ་«འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད་»བཞེངས་པའི་སྐོར་ཞིབ་ཆ་འཁོད་མེད།
[18] «རྗེ་རིན་པོ་ཆེའི་རྣམ་ཐར་དད་པའི་འཇུག་ངོགས»དང«བྱམས་ཆེན་ཆོས་རྗེའི་རྣམ་ཐར་»ནང་དུ། “རབ་བྱུང་བདུན་པའི་མེ་སྤྲེལ(༡༤༡༦)ལོར་བོད་དུ་ཕྱིར་ལོག་མཛད་ནས་ཐོག་མར་དགའ་ལྡན་དུ་ཕེབས་ཏེ་རྗེ་རིན་པོ་ཆེར། རྒྱ་ནག་ཏུ་བཀའ་འགྱུར་གྱི་པར་ཐོག་མར་བརྐོས་པའི་པར་ཕུད་མཚལ་པར་ཐེམ་སྐས་ཅན་གདོང་འཛར་ལ་གསེར་གྱི་ཡི་གེ་བྲིས་པ་དང་། ཙནྡན་དཀར་པོ་ལས་གྲུབ་པའི་འཕགས་པ་གནས་བརྟན་བཅུ་དྲུག་དགེ་བསྙེན་ཧྭ་ཤང་དང་བཅས་པ། ལྗོན་ཤིང་གི་གུར། གསེར་དངུལ་གྱི་མཎྜལ་ལ་རིན་པོ་ཆེའི་ཚོམ་བུས་བརྒྱན་པ། གོས་དར་སྣ་ཚོགས་གཏོས་ཆེ་བ་སོགས་འབུལ་བ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པས་སྣ་དྲངས་ཏེ་རྗེ་རིན་པོ་ཆེ་རིང་འཚོའི་ཞབས་བརྟན་གསོལ་འདེབས་ཀྱང་མཛད།”ཅེས་བྱུང་།[«རྗེ་ཙོང་ཁ་པའི་གསུང་འབུམ།»(པོད་ཀ་པ།) སེ་རའི་སྤར་མ། དཔེ་རྙིང་བྲིས་མ།]
[19] ཏའི་མིང་རྒྱལ་པོ་གཡུང་ལོས་བོད་ས་གནས་ཀྱི་བླ་དཔོན་ལ་བསྩལ་བའི་རྒྱ་བོད་ཤན་སྦྱར་གྱི་བཀའ་ལུང་སོགས་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚགས་ཁག་བཅུ་གཅིག་བཞུགས་པ་དེར་གསལ་ཁ་མ་བྱུང་། གཞན་ཡང་གོང་མ་གཡུང་ལོས་རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་དང་བྱམས་ཆེན་ཆོས་རྗེ་ཤཱཀྱ་ཡེ་ཤེས་ལ་གནང་བའི་ལུང་གི་ནང་དུའང་གསལ་ཁ་མེད།(《西藏档案》2023年第2期，第17—57页。)
[20] 拉巴平措：《大慈法王释迦也失》，北京：中国藏学出版社，2012年，第139—162页。