༄༅། །ས་དཔྱད་ཀྱི་གཞུང་ལས་བསྟན་པའི་སའི་སྲུང་བཞིའི་སྐོར་གྱི་སྦས་དོན་གསང་གནད།

       བོད་ཀྱི་ས་དཔྱད་ཀྱི་གཞུང་ལས་བསྟན་པའི“སྲུང་བཞི”དང་། གནའ་བོའི་རྒྱ་ནག་གི་ས་དཔྱད་ཀྱི་གཞུང་དུ། “四象”ངམ“四神”ཟེར་བར་མཐུན་ཆ་མཆིས་ཤིང་ཁྱད་པར་ཀྱང་ཡོད་པ་རྒྱ་བོད་ཀྱི་ས་དཔྱད་གཞུང་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མྱོང་བ་ཀུན་གྱིས་ཤེས་གསལ་ལྟར་ལ། འདིར་ནི་བཤད་སྟངས་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་པར་གང་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བའི་སྦས་དོན་གསང་གནད་འཚོལ་རྟོག་ཅུང་ཟད་བགྱི་ཁུལ་བྱས་པའི་མདོ་དོན་ཉུང་ངུ་རྣམ་གསལ་གྱི་ཚུལ་དུ་མོལ་བ་ལ།
       «ས་དཔྱད་རྙིང་བ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་མེས་པོའི་ཤུལ་བཞག་རིན་ཆེན་བང་མཛོད»*ལས«སའི་དམར་ཁྲིད་བྱེ་མ་བརྡལ་སྤུངས་ལྡེ་མིག་གསེར་མཛོད་རིང་མོ་མུ་ཏིག་གི་ཕྲེང་བ»ཞེས་བྱ་བར། ཤར་དུ་སྟག་སྐྱ་བོ་ཡོད་ན་བཟང་། ལམ་དཀར་བོའམ་གད་པ་དཀར་བོའམ་བྲག་སྐྱ་བོའམ་ཤུག་པ་ཁེར་སྐྱེས་དེ་རྣམས་གང་ཡོད་ཀྱང་སྟག་སྐྱ་བོ་ཡིན། ཞེས་དང་། ལྷོ་གཡུ་འབྲུག་སྔོན་མོ་ཡོད་ན་བཟང་། གཡུ་འབྲུག་སྔོན་མོ་ནི་ཆུའམ། རི་རྒྱུད་སྔོན་པོ་བྲིང་མ་ཆད་པའམ། གད་པ་སྔོན་པོའམ། སྒང་རྒྱུད་རིང་བོ་ཡོད་པའམ། བྲག་རི་སྔོན་པོ་འཕྲེང་མ་ཆད་པ་ཡོད་པའམ། དེ་རྣམས་གང་ཡོད་ཀྱང་གཡུ་འབྲུག་ཡིན། ཞེས་དང་། ནུབ་བྱ་དམར་བོ་ཡོད་ན་བཟང་། བྱ་དམར་བོ་ནི་རྩི་ཤིང་ནགས་ཚལ་སྤང་གད་པ་དམར་བོའམ། བྲག་དམར་བོའམ། རྡོ་ཙག་གེ་ཙིག་གེ་བྱ་འདྲ་བའམ། ཤིང་ཁེར་སྐྱེས་སམ། བྲག་དཀར་བོའམ་སྔོན་པོ་མི་ཆེ་མི་ཆུང་བྱ་ཙམ་ཡོད་པའམ། དེ་རྣམས་གང་ཡོད་ཀྱང་བྱ་དམར་བོ་ཡིན་པས་བཟང་། ཞེས་དང་། བྱང་ལ་རུས་སྦལ་རྒྱ་བོ་ཡོད་ན་བཟང་། རུས་སྦལ་ནི་དེའུ་འབུར་རམ། རྡོ་ཕ་བོང་ངམ། གད་པ་སྐྱ་བོའམ། རི་རྒྱུད་ལ་འབུར་ཡོད་པའམ། རྡོ་བྲག་སྐྱ་བོའམ། མཚོ་ཡོད་པའམ། དེ་རྣམས་གང་ཡོད་ཀྱང་ཞེས(«ས་དཔྱད་རྙིང་བ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་མེས་པོའི་ཤུལ་བཞག་རིན་ཆེན་བང་མཛོད»སྟོད་ཆ། ཤ༡༦ནས༡༧པ་ན།)བཤད་པ་ལྟར། བོད་ཀྱི་ས་དཔྱད་ཀྱི་གཞུང་ཕལ་མོ་ཆེར་སའི་སྲུང་བཞི་ནི་ཤར་གྱི་སྟག་སྐྱ་བོ་དང་། ལྷོའི་གཡུ་འབྲུག་སྔོན་མོ། ནུབ་ཀྱི་བྱ་དམར་བོ་དང་། བྱང་གི་རུས་སྦལ་རྒྱ་བོའམ་རུས་སྦལ་སེར་བོ་བཅས་ཡིན་པར་བཤད་ཅིང་། དེ་དག་ནི་སའི་ཆགས་དབྱིབས་དང་ཁ་དོག་གི་སྒོ་ནས་སྲུང་བ་དེ་དང་དེར་ངོས་བཟུང་བ་སྟེ། ཡོངས་ཀྱི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཆེན་པོ་རྗེ་ལྷ་མོའི་བློ་བཟང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོས«ས་དཔྱད་ཚིག་དོན་ཀུན་གསལ་འདོད་དགུ་འབྱུང་བའི་རིན་ཆེན་གཏེར་གྱི་བུམ་བཟང»དུ། ཀ་བཞི་སྲུང་བཞི་ཚང་བ་ཀུན་ལ་གཅེས།།ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། གསོན་གྱི་ཁང་ས་དང་གཤིན་གྱི་དུར་ས། མཁར་གྲོང་དང་དགོན་སྡེ་ཆགས་ས་སོགས་གང་ལའང་སྤྱིར་བཏང་སའི་སྲུང་བཞི་ཚང་བ་གལ་ཆེ་བར་འདོད་དོ། །
       དེ་ཡང་རྒྱ་ནག་གི་ས་དཔྱད་མཁས་པ་གོ་ཕུ(郭璞)ཡིས་མཛད་པར་གྲགས་པའི་ས་དཔྱད་ཀྱི་གཞུང«དུར་དཔེ་ཕྱི་དུམ»《葬书外篇》ཞེས་པར། “夫葬以左为青龙，右为白虎，前为朱雀，后为玄武。((晋)郭璞原著《葬书》，程子和点校，华龄出版社出版，2015年6月，p195)ཞེས་བཤད་པ་ལྟར། རྒྱབ་གཏོད་སའི་འདེབས་བྱང་ཕྱོགས་དང་མདུན་སྟོན་སའི་ལེན་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་བྱས་པའི་ས་མིག་གི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་གཡུ་འབྲུག་སྔོན་མོ་དང་། ལྷོར་བྱ་དམར་བོ། ནུབ་ཏུ་སྟག་སྐྱ་བོ་དང་། བྱང་དུ་རུས་སྦལ་ནག་པོ་གནས་པར་བཤད། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་དཔྱིད་ཚུགས་པ་ནས་རྒྱུ་སྐར་ཉེར་བརྒྱད་ཁྲོད་ཀྱི་ཤར་སྐར་བདུན་སྲོག་ཆགས་འབྲུག་གི་དབྱིབས་སུ་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་ནམ་མཁའ་ནས་འཆར་བ་དང་། དབྱར་ཚུགས་པ་ནས་རྒྱུ་སྐར་ཉེར་བརྒྱད་ཁྲོད་ཀྱི་ལྷོ་སྐར་བདུན་སྲོག་ཆགས་བྱའི་དབྱིབས་སུ་ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་འཆར་བ་དང་། སྟོན་ཚུགས་པ་ནས་རྒྱུ་སྐར་ཉེར་བརྒྱད་ཁྲོད་ཀྱི་ནུབ་སྐར་བདུན་སྲོག་ཆགས་སྟག་གི་དབྱིབས་སུ་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་འཆར་བ་དང་། དགུན་ཚུགས་པ་ནས་རྒྱུ་སྐར་ཉེར་བརྒྱད་ཁྲོད་ཀྱི་བྱང་སྐར་བདུན་སྲོག་ཆགས་སྦྲུལ་དང་རུས་སྦལ་འདུས་པའི་སྦལ་མ་སྦྲུལ་གྱི་དབྱིབས་སུ་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་ནམ་མཁའ་ནས་འཆར་བས། འབྲུག་སོགས་སྲུང་བཞི་དུས་བཞིའི་ལྷ་ཡང་ཡིན་པར་བཤད་པ་ཡོད་མོད། དོན་གྱིས་བཤད་སྟངས་འདི་ནི་ཕྱིས་ཀྱི་དུས་སུ་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་དར་རྒྱས་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་ནས། གནའ་བོའི་རྒྱ་ནག་གི་“སྒོམ་དང་སྨན་རྩིས་མོ་དཔྱད་བཅས་གནས་ལྔ(五术)”ལས་རྩིས་དང་ས་དཔྱད་སྨྲ་བ་འགའ་ཞིག་གིས་རྟོག་བཟོ་བྱས་ནས་བྱུང་བའི་བཤད་ཡམ་ཙམ་ཞིག་ཡིན་པར་དེང་དུས་ཀྱི་རྒྱའི་རིག་གནས་སྨྲ་བ་གཟུར་གནས་ཁ་ཅིག་གིས་བཤད་པ་བདེན་ཤས་ཆེའོ། །
       ལོ་རེས་བཅུ་གཉིས་བརྩི་བ་དང་། ལོ་རེས་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ས་མལ་དང་འབྱུང་ཁམས་ངོས་འཛིན་ཚུལ་བོད་རྒྱ་གཉིས་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་ཡང་། རྒྱ་ལུགས་སུ། 左青龙(东)右白虎(西)前朱雀(南)后玄武（北)ཞེས་རྒྱབ་བྱང་དང་མདུན་ལྷོར་བྱས་པའི་ས་མིག་གི་གཡོན་ཕྱོགས་སུ་གཡུ་འབྲུག །གཡས་ཕྱོགས་སུ་སྟག་སྐྱ་བོ། མདུན་དུ་བྱ་དམར་བོ་དང་། རྒྱབ་ཏུ་རུས་སྦལ་ནག་པོ་གནས་པར་བཤད་པ་ལས། ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་སྲུང་བ་གཡུ་འབྲུག་སྔོན་མོར་བྱས་པ་ནི། ཤར་ཤིང་ཁམས་ལ་སའི་གྲོགས་སྤྲད་པ་སྟེ། ཤར་ཤིང་ཁམས་ཀྱི་གྲོགས་སུ་མཚམས་བཞིའི་འབྱུང་བ་ས་ཁམས་མཚོན་བྱེད་གཡུ་འབྲུག་སྔོན་མོ་ཕྱོགས་དེའི་སྲུང་བར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཤིང་།ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་སྲུང་བ་སྟག་སྐྱ་བོར་བྱས་པ་ནི། ནུབ་ལྕགས་ཁམས་ལ་ཤིང་གི་གྲོགས་སྤྲད་པ་སྟེ། ནུབ་ལྕགས་ཁམས་ཀྱི་གྲོགས་སུ་ཤར་ཤིང་ཁམས་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་སྟག་སྐྱ་བོ་ཕྱོགས་དེའི་སྲུང་བར་ངོས་འཛིན་བྱས། ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་སྲུང་བ་བྱ་དམར་བོར་བྱས་པ་ནི། ལྷོ་མེ་ཁམས་ལ་ལྕགས་ཀྱི་གྲོགས་སྤྲད་པ་སྟེ། ལྷོ་མེ་ཁམས་ཀྱི་གྲོགས་སུ་ལྕགས་ཁམས་མཚོན་བྱེད་བྱ་དམར་བོ་ཕྱོགས་དེའི་སྲུང་བར་ངོས་འཛིན་བྱས་ཤིང་། བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་སྲུང་བ་སྦལ་མ་སྦྲུལ་ལམ་རུས་སྦལ་དུ་བྱས་པ་ནི། བྱང་ཆུ་ཁམས་ལ་མེ་ཡི་གྲོགས་སྤྲད་པ་སྟེ། བྱང་ཆུ་ཁམས་ཀྱི་གྲོགས་སུ་མེ་ཁམས་མཚོན་བྱེད་སྦལ་མ་སྦྲུལ་ཕྱོགས་དེའི་སྲུང་བར་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་ཡིན་ནོ། །
       བོད་ལུགས་ཀྱི་སའི་སྲུང་བཞི་དང་ལྷ་བཞི་བཤད་སྲོལ་ཀྱང་འབྱུང་རྩིས་དང་བསྟུན་པ་སྟེ། འབྱུང་རྩིས་སམ་ནག་རྩིས་ཀྱི་གཞུང་དུ། གཙུག་ལག་རྩ་བ་རུས་སྦལ་ནི། །རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོའི་ཀློང་ཡངས་སུ། །མགོ་བོ་ལྷོར་བསྟན་དེ་ཕྱོགས་མེ། །མཇུག་མ་བྱང་བསྟན་ཁམས་ནི་ཆུ། །གཞོགས་གཡས་ཤར་ལ་དེ་ཕྱོགས་ཤིང་། །གཞོགས་གཡོན་ནུབ་སྟེ་ཁམས་ནི་ལྕགས། །མཚམས་བཞི་ཡན་ལག་ས་ཡི་ཁམས། །ཞེས་དང་། ཤར་སྟོད་སྟག་ལ་ཤར་སྨད་ཡོས། །ཤར་ལྷོ་འབྲུག་ལ་ལྷོ་སྟོད་སྦྲུལ། །ལྷོ་སྨད་རྟ་སྟེ་ལྷོ་ནུབ་ལུག །ནུབ་སྟོད་སྤྲེལ་ལ་ནུབ་སྨད་བྱ། །ནུབ་བྱང་ཁྱི་ལ་བྱང་སྟོད་ཕག །བྱང་སྨད་བྱི་བ་བྱང་ཤར་གླང་། །ཞེས་དང་། དེ་རྣམས་སྲོག་གི་ངོས་འཛིན་ནི། །སྟག་ཡོས་སྲོག་ཤིང་རྟ་སྦྲུལ་མེ། །བྱ་སྤྲེལ་ལྕགས་ལ་བྱི་ཕག་ཆུ། །གླང་ལུག་ཁྱི་འབྲུག་བཞི་བོ་ས། །ཞེས་པ་ལྟར། ཕྱོགས་བཞི་མཚམས་བཞིའི་འབྱུང་ཁམས་དང་། ལོ་སྐོར་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ས་མལ། ལོ་སྐོར་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་སྲོག་གི་འབྱུང་ཁམས་བཅས་བསྟན་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ། ཤར་སྟོད་ནས་བྱང་ཤར་བར་དུ་ལོ་རྒན་དྲུག་ཅུའི་ནང་གི་སྟག་སྡེ་ལྔ་ནས་གླང་སྡེ་ལྔའི་བར་གྱི་ལོ་ལྷ་རྣམས་རིམ་པ་བཞིན་དུ་གནས་པ་ལས། ཤར་སྟོད་ན་གནས་པའི་སྟག་སྡེ་ལྔ་ལས་ལྕགས་ཕོ་སྟག་སའི་སྲུང་བཞིའི་ནང་གི་ཤར་ཕྱོགས་ཤིང་ཁམས་ཀྱི་སྲུང་བ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས། སྟག་གི་ཁ་དོག་སྐྱ་བོས་འབྱུང་ཁམས་ལྕགས་མཚོན་ཞིང་ཤར་ཤིང་ཁམས་ལ་ལྕགས་ཀྱི་དགྲ་སྤྲད་པ་སྟེ། དེས་ཤིང་ལྕགས་གཉིས་པོ་ཕན་ཚུན་དགྲ་གྲོགས་སུ་གྱུར་པ་དང་། ས་དགྲ་ཤིང་གིས་འབུག་པའམ་འདྲལ་བའི་འབྱུང་བའི་གནོད་པ་སྲུང་བར་བྱེད་པ་མཚོན། ཤར་ལྷོ་ན་ཡོད་པའི་འབྲུག་སྡེ་ལྔ་ལས་ཆུ་ཕོ་འབྲུག་སའི་སྲུང་བཞིའི་ནང་གི་ལྷོ་ཡི་སྲུང་བ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས། དེའི་ཁ་དོག་སྔོན་པོས་འབྱུང་ཁམས་ཆུ་མཚོན་ཞིང་ལྷོ་མེ་ཁམས་ལ་ཆུ་ཡི་དགྲ་སྤྲད་པ་སྟེ། དེས་མེ་ཆུ་གཉིས་པོ་དགྲ་གྲོགས་སུ་གྱུར་པ་དང་། ལྕགས་དགྲ་མེ་ཡིས་བཞུ་བའི་འབྱུང་བའི་གནོད་པ་སྲུང་བར་བྱེད་པ་མཚོན། ནུབ་སྨད་ན་གནས་པའི་བྱ་སྡེ་ལྔ་ལས་མེ་མོ་བྱ་སའི་སྲུང་བཞིའི་ནང་གི་ནུབ་ཀྱི་སྲུང་བ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས། བྱའི་ཁ་དོག་དམར་བོས་འབྱུང་ཁམས་མེ་མཚོན་ཞིང་ནུབ་ལྕགས་ཁམས་ལ་མེ་ཡི་དགྲ་སྤྲད་པ་སྟེ། དེས་ལྕགས་མེ་གཉིས་པོ་དགྲ་གྲོགས་སུ་གྱུར་པ་དང་། ཤིང་དགྲ་ལྕགས་ཀྱིས་གཅོད་པའི་འབྱུང་བའི་གནོད་པ་སྲུང་བར་བྱེད་པ་མཚོན། བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་སའི་སྲུང་བ་གཙུག་ལག་རྩ་བ་སྲིད་པའི་རུས་སྦལ་ཆེན་པོ་མ་ཧཱ་གསེར་གྱི་རུས་སྦལ་ལ་ངོས་འཛིན་བྱས། རུས་སྦལ་གྱི་ཁ་དོག་སེར་བོས་འབྱུང་ཁམས་ས་མཚོན་ཞིང་བྱང་ཆུ་ཁམས་ལ་ས་ཡི་དགྲ་སྤྲད་པ་སྟེ། དེས་ཆུ་ས་གཉིས་པོ་དགྲ་གྲོགས་སུ་གྱུར་པ་དང་། ཆུ་དགྲ་ས་ཡིས་བསུབ་པའི་འབྱུང་བའི་གནོད་པ་སྲུང་བ་མཚོན་པ་ཡིན།
       འབྱུང་ཁམས་མཐུན་སྙོམས་འོང་བར་གྲོགས་དང་དགྲ་སྤྲོད་ཚུལ་མ་འདྲ་བའི་དབང་གིས་རང་ལུགས་ཐ་དད་པ་གཉིས་སུ་གྱུར་ཀྱང་། རྒྱ་ལུགས་དང་བོད་ལུགས་གཉིས་ཀའི་ཕྱོགས་བཞིའི་ལྷ་བཞིའམ་སྲུང་བཞི་ནི། འབྱུང་བ་མེ་ཆུ་ས་ཤིང་སོགས་ཕན་ཚུན་དགྲ་གྲོགས་སུ་འགྱུར་བ་དང་། དགྲ་རུ་གྱུར་པའི་གཅོད་འདྲལ་གྱི་གནོད་པ་ཞི་ཞིང་། གྲོགས་སུ་གྱུར་པའི་གསོ་སྐྱེད་ཀྱི་ཕན་འབྲས་སྤེལ་བའི་རྟེན་འབྱུང་གི་འབྲེལ་བ་མཚོན་བྱེད་ཡིན་པ་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་ནོ། །
       སྨྲས་པ། གོང་གི་པར་རིས་ཡོང་ཁུངས་དྲ་བ་ཡིན།
ནང་དོན་ཡོང་ཁུངས། སྔོ་དེའུ་སྒོམ་པ་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་འཕྲིན་སྟེགས།