བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་ཚོགས་འདུའི་སྟེང་དོ་སྣང་བྱུང་བར་ལམ་ཐག་རིང་མོ་ཞིག་བགྲོད་པ་རེད།བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་བགྲོ་གླེང་བྱེད་པའི་ཚོགས་འདུ་གལ་ཆེན་དེ་ལོ་གསུམ་རེར་ཐེངས་རེ་སྐོང་བཞིན་ཡོད་ཅིང་།ཐེངས་དང་པོར་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་བའི་སྐོར་གྱི་དཔྱད་རྩོམ་འབུལ་མཁན་ནི་ཧེ་ངྷི•སུ་ཏོར་དཱ་ཞུ་བ་སྟེ།བོད་སྐད་ཀྱི་མཚན་ལ་བདེ་སྦྱིན་བཟང་མོ་ཟེར།མོས་དགེ་ཆོས་ཚང་གི་རྣམ་ཐར་བརྩམས་མཛད་དེ་མཚན་སྙན་རྒྱས་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་འདུག1992ལོར།མོས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་སྐུ་ཚེ་དང་གསུང་རྩོམ་གྱི་སྐོར་གླེང་མོལ་མཛད།དེ་ནས་བརྩིས་པའི་ལོ་གསུམ་གྱི་རྗེས་སུ།འཇར་མན་གྱི་ལོ་ཙཱ་པ་ཨ་ལེ་སི•ཀི་རོང་ཧྥེ་ཏི་ལགས་ཀྱིས་ཨོ་སི་ཁྲུ་རི་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་བཀྲ་ཤིས་ཟླ་བའི་སྐོར་གྱི་སྙན་ཞུ་བསྒྲོན་མོད་ཀྱི་རྩོམ་དེར་བོད་པས་བོད་ཡིག་གིས་བྲིས་པ་དག་ལ་ཅི་ཡང་གསུངས་མི་འདུགསྐབས་དགུ་བའིIATS(རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་ཚོགས་འདུའི་བསྡུས་མིང)དེ་ཧོ་ལན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གྲོང་ཁྱེར་ལེ་ཏུང་དུ་བསྐངས་ཤིང་།ཚོགས་ཐོག་ཏུ་ཕ་རེ་སི་ནས་ཕེབས་པའི་ལཱ་ར•མཱ་ཁོ་ཉི་ལགས་ཀྱིས་སྙན་ངག་པ་ཡི་དམ་ཚེ་རིང་མཆོག་དང་འབྲེལ་བའི་གཏམ་བཤད་གནང་བ་དང་།ང་རང་ཉིད་ཀྱིས་རང་མོས་སྙན་ངག་གི་སྐོར་གླེངས་པ་ཡིན།...

སྙན་ངག་འདི་ཁོ་ནར་མ་ཡིན་པར།ད་དུང་ཁོའི་སྙན་ངག་གསར་པ་ཕྱི་མའི་ཁོངས་སུ་གཏོག་པའི«རྔོན་པ་དང་སྦྲང་ཐ»ཞེས་པ་དང་།ལོ་རབས་དགུ་བཅུའི་སྐབས་སུ་བརྩམས་སྣང་མཛད་པའི«ང་ཚོས་སྤྱང་གི་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས»སོགས་ཀྱང་འདིར་བརྗོད་པའི་སྙན་ངག་དང་ཤིན་ཏུ་ཐག་ཉེ་ཞིང་ནང་བསམ་བློའི་ཟབ་ཚད་དང་ཕྱིའི་སྒྲིག་གཞིའི་འགོད་ལུགས་གང་ནས་མཐུན་འགྱུར་གྱི་ཆ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བས།སྙན་ངག་གི་རྩོམ་རྩལ་དང་རང་གཤིས(ཁྱད་གཤིས)སོགས་ཁྱད་འཕགས་ཡོན་ཏན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་ཐོན་འདུག་པ་དང་མི་ཆོས་རིངལུགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་ཤུགས་ཆེ་ཞིང་།མཚན་ཉིད་རིག་པའི་གཏིང་ཚད་ལའང་སླེབས་པའི་བརྩམས་ཆོས་ལྟ་བུ་གྱུར་སྙམ་པ་ཞིག་ཀྱང་ཞོར་ནས་བསམས་ཡོང་།...

དཔྱད་རྩོམ་འདིར་ལྷུག་རྩོམ་མང་པོ་སྡེབ་གཅིག་ཏུ་བཀོད་ནས་དཔྱད་པ་གཏོང་སྐབས་ལྷུག་རྩོམ་རིགས་ཆེན་པོ་གསུམ་དུ་དབྱེ་བའི་ཐབས་ལམ་ནས་དཔྱད་པའི་སྲོལ་ལོགས་སུ་བསྐྱུར་ཏེ།བརྩམས་ཆོས་བྱེ་བྲག་པ་མང་པོའི་རང་སྟེང་གི་ཁྱད་ཆོས་རྣམས་ལ་རིགས་དབྱེ་དང་སྤྱི་སྡོམ་བྱས་པ་གཙོ་བོར་བཟུང་ནས་ཉེ་བའི་ལོ་ངོ་བཅུའི(2010—2019)རིང་གི་བོད་ཀྱི་ལྷུག་རྩོམ་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་མཚོན་ཐབས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་སྐོར་ཞིབ་ཏུ་གླེང་བར་བྱའོ།།དེ་ཡང«ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གཅེས་བཏུས(2010—2019)»ལས་ལྷུག་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཀྱི་དེབ«ཕུགས་འདུན»ཁྲོད་བདམས་པའི་ལྷུག་རྩོམ་བཞི་བཅུ་ཞེ་བདུན་དང་དེའི་ཁ་སྣོན་དུ་ལྷུག་རྩོམ་གཞན་གསུམ་བཞག་ནས་རྩོམ་པ་པོ་ལྔ་བཅུའི་ལྷུག་རྩོམ་ལྔ་བཅུ་དཔྱད་གཞིར་བཟུང་ཡོད།...

ཁོང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་ལ་འཚོ་བའི་ངེས་སྲོལ་དང་མཐུན་པ། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་བདེན་པས་ཕྱུག་པ། མཚོན་ཐབས་ལ་ཐུན་མིན་གྱི་ཁྱད་ཆོས་འབུར་དུ་ཐོན་པ། མི་སྣའི་རང་གཤིས་གསལ་ཞིང་གསོན་ཉམས་དོད་པ། ཀློག་སྤྲོ་ཞིང་འཇུག་བདེ་བ། ཀློག་པ་པོར་བསམ་གཞིག་གི་བར་སྟོང་འཇོག་པ་ལས་ལེགས་ཉེས་གསལ་སྟོན་མ་བྱས་པ། བོད་ཀྱི་བག་ཆགས་ཀྱི་རྫོངས་མཐུག་པ། ཕུན་སུམ་འཚོགས་པའི་ནང་སྙིང་སོགས་ཀྱིས་གཏམས་ཡོད་པ་ཞིག་རེད་དོ།།...

དཔྱད་རྩོམ་འདིར་གློག་བརྙན«དབུགས་ལྒང»གི་ཡིད་བརྙན་གཙོ་བོ་དང་།དབུགས་ལྒང་དཀར་པོ་དང་དམར་པོ་གཉིས་ཀྱི་གོ་བ་སྟེར་ལུགས།བསམ་གཞིགས་ཀྱི་སྒོ་འཕར་འབྱེད་པའི་བར་བཅུག་གི་དོན་བརྗོད་ཕན་ནུས་དང་དངོས་ཡོད་ལས་བརྒལ་བའི་བརྙན་མིག་གི་མཚོན་དོན།གློག་བརྙན་གྱི་མཛེས་རྒྱན་དུ་འགྱུར་བའི་ཉམས་དང་འགྱུར་བ།དེ་འབྲེལ་གྱི་ཅུང་ཟད་འོས་འཚམས་མིན་པའི་ཉམས་འགྱུར་ཐོར་བུ་བའི་གནས་ཚུལ་སོགས་རང་མྱོང་འཐད་ལྡན་དུ་བསྒྲུབས་ཡོད།...

སྙན་ངག་འདི་བརྩམས་པའི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་ནི༡༩༨༥ལོའི་ཟླ༥བར་པེ་ཅིན་དུ་རྒྱལ་ཡོངས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དཔྱད་གླེང་ཚོགས་འདུ་ཞིག་བསྡུས་པ་དང་།ཚོགས་འདུའི་སྟེང་མི་རིགས་སོ་སོའི་མཐུས་མི་ཡིས་རང་གི་མི་རིགས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གནས་བབ་དང་མ་འོངས་པའི་དམིགས་འབེན་སོགས་ངོ་སྤྲོད་བྱས།དུས་དེར་མཚོན་ན་སོག་རིགས་དང་ཁྲོའོ་ཞན་རིགས་སོགས་མི་རིགས་གཞན་གྱི་རྩོམ་རིག་ནི་བོད་རིགས་ལས་འཕེལ་རྒྱས་ཅུང་ཆེ།སྐུ་ཞབས་ཡི་དམ་ཚེ་རིང་གིས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གིས་ངེས་པར་དུ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་གོམ་ཁ་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་དགོས་པའི་རེ་སྨོན་བཏོན་ཞིང་འབོད་སྐུལ་བསྒྲགས་ལ།དོན་དམ་དུ་སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་དེ་མི་རིགས་གཞན་ལས་ཅུང་ཞན་པ་ལྟར་སྣང་ཡང་སྔོན་བྱོན་མཁས་དབང་དག་གི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ནི་གཞན་ལས་མི་དམན་པའི་ལྟ་ཚུལ་བཏོན།དེར་མ་ཟད་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་བ་དེ་གཉིད་ལས་སད་པའི་སེང་གེ་བཞིན་དུ་མ་འོངས་པར་འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་ངེས་པའི་མདུན་ལམ་མཐོང་ཞིང་གྲུབ་འབྲས་ལེགས་པོ་ཐོན་ངེས་པའི་སྡོམ་ཚིག་བཀོད།...

བརྩམས་སྒྲུང་ངམ་སྒྲུང་གཏམ་ནི་མིའི་རང་དོན་བརྗོད་པའི་ཤེས་རིག་གི་གྲུབ་མཐའ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་བའི་དེང་གི་དུས་ལ།གསར་རྩོམ་ལ་སྟ་གོན་བྱེད་པའི་མི་ཚོར་གཞེན་སྐུལ་གྱི་ཚུལ་དུ་འདོམས་རྒྱུ་ནི་མི་ནི་ནམ་ཡང་སྤྱི་ཚོགས་དང་རིག་གནས་ཀྱི་བདག་པོ་གཅིག་པུ་ཡིན་ལ་རྩོམ་རིག་གིས་འགྲོ་བ་མིའི་དགའ་སྐྱོ་ཆགས་སྡང་དང་བཅས་པའི་མི་ཚེའི་ཐུན་མིན་གྱི་མྱོང་བ་དང་།དེ་ལས་ཐོབ་པའི་མི་གཤིས་ཀྱི་བདེན་པ་སྙེག་པའི་གོ་རིམ་དང་བློ་སྤོབས།ཚེ་སྲོག་གི་རྒྱུ་བ་དང་འདྲེས་པའི་མཛེས་དཔྱོད་ཀྱི་ཉམས་ལེན་སོགས་སྒྱུ་རྩལ་དང་རྟོག་བཟོའི་ཐབས་ལམ་གང་རུང་ལ་བརྟེན་ནས་གསར་རྩོམ་གནང་བ་ཡིན་པས་དེ་དོན་ངེས་རྒྱུ་གལ་ཆེན་དུ་མཐོང་ངོ་།།...

“ལོ་ཙཱ་ནི་འབྲེལ་འདྲིས་ཀྱི་གོ་རིམ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་།འགྱུར་ཡིག་ཀློག་པ་པོ་དང་མ་ཡིག་ཀློག་པ་པོ་གཉིས་ཀྱིས་བསྡུ་ལེན་བྱས་པའི་ཆ་འཕྲིན་གཅིག་འདྲ་ཡིན་མིན་གྱི་ངོས་ནས།‘བྱེད་ནུས་དོ་མཉམ་སྨྲ་བ’ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་གསར་དུ་བཏོན་ཏེ་བསྟན་དོན་གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་སླད་དུ་རྩོམ་གྱི་རྣམ་པ་འགྱུར་ཆོག་པར་མ་ཟད།སྒྱུར་པ་པོས་བཅོས་འབྲི་དང་འགྲེལ་བཤད།མཆན་འདེབས་སོགས་ཀྱི་ཐབས་བཀོལ་ནས་བྱེད་ནུས་དོ་མཉམ་ཡོང་དགོས་པའི་ལྟ་ཚུལ་བཏོན་པ་ལྟར།”①གཤམ་ནས་ལོ་ཙཱའི་ལྟ་དགོངས་དེའི་ངོས་ཐད་ནས་འགྱན་སངས་རྒྱས་དོན་གྲུབ་ལགས་ཀྱིས་བསྒྱུར་པའི«སྲིད་པའི་སྐྱེ་བ་དཔའ་བའི་རྟགས་མཚན་ཡིན»②ཞེས་པའི་བོད་འགྱུར་ལ་རྒྱུས་མངའ་ཅུང་ཙམ་བླངས་ན་འདི་ལྟར་ལགས།...

བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ནི་གཙོ་བོ་བཅོས་བསྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་བྱས་པའི་རྗེས་སུ་བྱུང་བ་དང་།དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པར་རྩོམ་རིག་གི་དུས་དེབ་མང་པོ་སྔ་ཕྱིར་གསར་དུ་བཏོན་པས།བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྔོན་མེད་ཀྱི་ཞིང་ས་གཤིན་པོ་ཞིག་བསྐྲུན།བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་དེའང་རྩོམ་ལུས་ཀྱི་ཆ་ནས་འཛམ་གླིང་སྤྱིའི་རྩོམ་རིག་གི་དབྱེ་བསྡུ་དང་བསྟུན་ནས་སྒྲུང་གཏམ་དང་སྙན་ངག།ལྷུག་རྩོམ།ཟློས་གར་བཞི་རུ་དབྱེ་བ་དང་།བཅོས་བསྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་བྱས་པའི་མི་ལོ་བཞི་བཅུའི་རིང་ལ་ལྷུག་རྩོམ་གྱི་བརྩམས་ཆོས་འབོར་ཆེན་ཞིག་བྱུང་ཡོད་ན་ཡང་།བོད་ཀྱི་དེང་རབས་ལྷུག་རྩོམ་གྱི་སྤྱིའི་གནས་བབས་དང་འཕེལ་འགྱུར།ཁྱད་ཆོས་སོགས་ལ་གདེང་འཇོག་དང་དབྱེ་ཞིབ་མཛད་པའི་དཔྱད་རྩོམ་ཅུང་དཀོན་པས།འདིར་མི་ལོ་བཞི་བཅུ་ལྷག་གི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་ལྷུག་རྩོམ་གྱི་བརྩམས་ཆོས་གཞིར་བཟུང་བ་དང་།མི་རིགས་གཞན་གྱི་རྩོམ་རིག་གི་གཞུང་ལུགས་ལ་ཁུངས་བཅོལ་ཞིང་།མིང་ཁུངས་རིག་པ་དང་ཕྱོགས་བསྡུས་གཤིབ་བསྡུར་གྱི་ཐབས་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས།གནའ་དུས་སུ་བོད་ལ་ལྷུག་རྩོམ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་མེད་པར་ལྷུག་རྩོམ་ལ་ལྷུག་པ་ཞེས་འབོད་པ་དང་།ཐ་སྙད་འདི་ནི་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་ཁྲོད་ཀྱི་ལྷུག་པ་ཡི་ལྷུག་དང་རྩོམ་ཡིག་གི་རྩོམ་གཉིས་གཞི་གཅིག་ཏུ་སྦྱར་ནས་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པར་གསར་དུ་བྱུང་ཞིང་།བོད་ཀྱི་དེང་རབས་ལྷུག་རྩོམ་དེ་ནི།སྒྱུ་རྩལ་ལྷུག་རྩོམ་དང་སྤྱིར་བཏང་གི་ལྷུག་རྩོམ་སྟེ་རིགས་ཆེན་པོ་གཉིས་སུ་གྱེས་ཡོད་པར་འདོད་པ་དང་།སྒྱུ་རྩལ་ལྷུག་རྩོམ་གྱི་བརྗོད་བྱའི་ཁྱད་ཆོས་ནི་དོན་བརྗོད་ཀྱི་ཞིབ་ཆ་དང་རིག་གནས་ཀྱི་བྲོ་བ།གནས་ལུགས་ཀྱི་བརྗིད་ཤུགས་དང་བརྩེ་སེམས་ཀྱི་འགྱུ་བ།རང་བྱུང་གི་འབོད་པ་སོགས་ལ་བསྡུས་ཤིང་།དེའི་རྗོད་བྱེད་ཚིག་གི་ཁྱད་ཆོས་ནི་བབ་ཆགས་ཀྱི་མཛེས་པ་དང་སྙན་ངག་གི་ཉམས་འགྱུར།ཚིག་སྦྱོར་གྱི་བརྗིད་ཁོག་སོགས་ལ་བསྡུས་ཏེ་བསྟན་ཅིང་།སྤྱིར་བཏང་གི་ལྷུག་རྩོམ་གྱི་བརྗོད་བྱའི་ཁྱད་ཆོས་ནི་ཆབ་སྲིད་དང་འབྲེལ་བའི་ལྷུག་རྩོམ་དང་།ཆབ་སྲིད་དང་མ་འབྲེལ་བའི་ལྷུག་རྩོམ་གཉིས་ལ་བསྡུས་ཤིང་།དེ་ལ་ཚིག་སྦྱོར་གྱི་ཐད་ནས་རྣམ་པ་ཐོ་འགོད་དང་གཟབ་ནན་ཞིབ་བརྗོད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པར་བརྗོད་པ་མ་ཟད།རྩོམ་རིག་གིས་མི་དང་སྤྱི་ཚོགས་ལ་དམིགས་དགོས་པས།བོད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་རྣམས་ལ་འགན་འཁྲི་ཡི་འདུ་ཤེས་དང་ཞབས་ཞུ་ཡི་འདུ་ཤེས་ལྡན་དགོས་པའི་རེ་བ་ཡང་བཏོན།...