བོད་ཀྱི་ཟས་སྣོད་ཐོག་གི་རྒྱན་རིས།

　　2.སེང་གེ།
　　བོད་རིགས་མི་དམངས་ཀྱི་སེམས་ཁོང་དུ་སེང་གེའི་གོ་གནས་སྲོག་ཆགས་ལས་མཐོ་བ་རེད། དེ་ནི་བོད་རིགས་ཀྱིས་སེང་གེའི་སྟེང་ལ་སྦྱར་བའི་མི་གཤིས་ཅན་གྱི་ངག་རྒྱུན་མང་པོ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་ཀྱང་སྲིད། དབང་ཤུགས་དང་གཟི་བརྗིད་ཀྱི་མཚོན་བྱེད་ཅིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས།སེང་གེའི་གཟུགས་རིས་ཆེས་ཐོག་མར་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་བཙན་པོའི་ཁྱིམ་རྒྱུད་དང་སྐུ་དྲག་གི་བང་སོ་ལས་བྱུང་བ་དང་། སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དར་རྗེས་ཆོས་སྐྱོང་གི་ཆིབས་པ་སོགས་སུ་གྱུར་ནས་ལྷ་སྐུ་དང་བོན་གྱི་ལྷའི་ཁྲི་ཐོག་ཏུ་བཀོད་པ་མང་ཞིང་། ཡང་ན་རྡོ་བརྐོས་ཀྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་ཕོ་བྲང་གི་སྒོ་ཁར་ཆ་འགྲིག་ཏུ་བསླངས་ཡོད་ལ། ཐ་ན་བཅིངས་འགྲོལ་མ་བྱས་སྔོན་གྱི་དངུལ་ལོར་གྱི་ཐོག་ཏུའང་སེང་གེའི་གཟུགས་རིས་བཀོད་ཡོད། དེ་ལས་བོད་རིགས་མི་དམངས་སེང་གེ་ལ་ཅི་ཙམ་དགའ་བ་རྟོགས་ཐུབ། འཕྱོངས་རྒྱས་རྫོང་གི་བཙན་པོའི་བང་སོའི་མདུན་དུ་སེང་གེའི་རྡོ་བརྐོས་ཡོད་ལ་དེ་ལས་ཐོག་མའི་དུས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་སེང་གེའི་རྡོ་བརྐོས་ཀྱི་རྣམ་པ་ག་འདྲ་ཡིན་པ་རྟོགས་ཐུབ། བོད་ཀྱི་སེང་གེ་བཟོ་རིས་ལའང་འགྱུར་ལྡོག་མང་པོ་བྱུང་མྱོང་། ཆེས་ཐོག་མའི་དུས་ཀྱི་སེང་གེའི་རལ་པ་ནི་མགོ་བོའི་ལྟག་རྒྱབ་ཏུ་ཤར་མོ་ཤར་མོར་དཔྱངས་ཡོད་པ་དང་། རལ་པའི་སྣེ་མོ་ནང་ཕྱོགས་སུ་ཅུང་འཁྱིལ་ཡོད་ལ་སྐེ་རུ་རལ་པ་མཐོང་རྒྱུ་མེད། དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་དུ་བཏབ་པའི་ལྷ་སའི་གཙུག་ལག་ཁང་གི་གདུང་མ་དང་ལྕམ་དྲལ་གྱི་སྣེ་མོའི་སེང་གེའི་མགོ་ནས་སྐེའི་བར་དུ་ཡང་པོར་སྐྱོད་པའི་རལ་བ་ཡོད་པ་དང་། ལུས་ཚུགས་ཙོག་པུར་གནས་པའི་རྣམ་པ་ཅན་ཡིན་ལ། ལག་པའི་སྡེར་མོ་བརྐོས་པ་ཞིབ་ཆ་ཆེ་ཞིང་ཤུགས་དང་ལྡན། བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་རི་མོའི་ཁྱད་གཤིས་ཀྱི་རྒྱུན་བསྐྱངས་ཡོད་པའི་སྣར་ཐང་དགོན་པའི་ལྡེབས་རིས་ཁྲོད་ཀྱི་སེང་གེའི་གཟུགས་རིས་ནི་དེ་བས་ཉམས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་མངའ་སྟེ། དེའི་ནང་རྐང་པའི་སྡེར་མོས་མགོ་བོར་འཕྲུག་པ་ཡོད་ལ། ཙོག་པུར་བསྡད་པའང་ཡོད།ལ་ལས་ད་དུང་ང་རོ་སྒྲོག་པའི་ཉམས་མངོན་པ་སོགས་སྤྱིའི་ཆ་ནས་གསོན་ཉམས་ལྷག་པར་ལྡན། རི་མོའི་ཁྲོད་ཀྱི་སེང་གེའི་གཟུགས་ཕལ་ཆེ་བའི་ལུས་པོའི་མདོག་དཀར་པོ་དང་རལ་པ་སྔོན་པོ་ཡིན། དེ་ནི་བོད་རིགས་ཁ་དོག་དཀར་པོར་དགའ་བ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པར་བསམས། དུས་རབས་བཅོ་ལྔ་བ་ནས་དུས་རབས་བཅུ་བདུན་པའི་བར་གྱི་སེང་གེའི་གཟུགས་ནི་གཏུམ་དྲག་ཆེ་ཞིང་སྟོབས་དང་ལྡན་ལ་གསོན་ཤུགས་བརྟས་པའི་ཉམས་དང་ལྡན་ཞིང་། རྩ་བའི་ཆར་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་དུས་ཀྱི་སེང་གེའི་གཟུགས་དང་མཚུངས། འོན་ཀྱང་སྣའི་དབྱིབས་ཁྱི་སྣ་དང་ཅུང་མཚུངས།དམིགས་བསལ་གྱི་སེང་གེའི་གཟུགས་ཤིག་མཐོ་ལྡིང་དགོན་པའི་ལྷ་ཁང་གི་ལྡེབས་རིས་སུ་ཡོད་པ་སྟེ། དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་ཕྱི་རུ་ར་ཅོ་ཅན་གྱི་སེང་གེ་ཞིག་བྲིས་ཡོད། དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པའི་ནང་དུ་བྲིས་པའི་སེང་གེའི་ངོ་གདོང་ནི་ཧ་པ（རྒྱ་ཁྱི་སྣ་ལེབ་）དང་འདྲ་བར་གྱུར་ཡོད། དེ་ལས་དུས་རབས་བཅོ་བརྒྱད་པར་སླེབས་དུས། རྒྱ་རིགས་ཀྱི་སེང་གེ་འབྲི་སྟངས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་སེང་གེའི་གཟུགས་རིས་འབྲི་སྟངས་ཀྱི་ཚབ་བྱས་པ་རྟོགས་ཐུབ་ཅིང་། ཐ་ན་རྒྱ་ནང་གི་སེང་གེ་ལྟར་གྲུ་གུར་རོལ་བའི་སེང་གེའི་གཟུགས་བརྙན་ཡང་བྱུང་ཡོད། དཔེར་ན་ནོར་བུ་གླིང་ཁའི་སྒོ་ཆེན་ཕྱིའི་རྡོའི་སེང་གེ་དེའི་ལུས་ཚུགས་དང་སྤུ་མདོག་སོགས་ནི་བོད་ལུགས་ཡིན་ཡང་། དེའི་སྣ་དང་། མིག་མདངས་ལས་གསོན་ཉམས་ཤོར་བ་སོགས་ལས་བོད་ཀྱི་སྔ་མོའི་དུས་ཀྱི་གཟི་རྔམ་ཡོངས་སུ་མཐོང་དུ་མེད་པར་གྱུར་ཡོད།
　　3.ཙི་པ་ཊ།
　　ཙི་པ་ཊའི་རྒྱན་རིས་ནི་ཨེ་ཤ་ཡའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཁྲོད་དུ་བྱུང་ནས་ལོ་ཆིག་ཁྲི་ལྔ་སྟོང་ལྷག་ཕྱིན་ཡོད། རྒྱ་གར་དུ་དེའི་འབྱུང་ཁུངས་སྐོར་གྱི་ངག་རྒྱུན་ཤིན་ཏུ་མང་། དཔེར་ན་ཙི་པ་ཊ་ནི་ལྷ་དབང་ཕྱུག་ཆེན་མོས་བཟོས་པའི་གདོན་འདྲེ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ཁོས་རང་གི་གཟན་མི་ཟ་བར་རང་ལུས་རང་གིས་བཟས་ཏེ་མགོ་དང་ལག་པ་གཉིས་ལས་མ་ལྷག་པ་དང་། དེ་ནི་རང་གི་གཟན་ལ་སྙིང་རྗེ་སྐྱེས་པའི་དབང་གིས་ཡིན་ཚུལ་དང་། ལྷ་དབང་ཕྱུག་གིས་ཁོ་རང་སྒོ་ལྷར་མངགས་ཚུལ་སོགས་བརྗོད། ད་ལྟ་ད་དུང་ཧི་མ་ལ་ཡ་ས་ཁུལ་གྱི་དམངས་སྲོལ་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་དེའི་གཟུགས་རིས་མཐོང་དུ་ཡོད་ཅིང་། ཁྱིམ་གྱི་སྒོ་མོའི་ངོས་སུ་བྲིས་ནས་སྒོ་ལྷ་ལྟ་བུར་རྩི་བ་དང་། ཡང་ན་སྒོ་ཡོལ་ཐོག་ཏུ་སྦྱར་ནས་གདོན་སྲིའི་གནོད་པ་འགོག་ཐབས་བྱེད། རྒྱ་ཡུལ་དང་། བོད་ལྗོངས། རྒྱ་གར་བཅས་ཀྱི་ལྷ་སྐུའི་རྒྱབ་ཀྱི་འོད་ཀོར་དུའང་དེའི་གཟུགས་བརྙན་མཐོང་དུ་ཡོད། བོད་ལྗོངས་སུ་དེ་ཉིད་སྲུང་མ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་བརྩིས་ནས་སྤྱིར་བཏང་དུ་སྒམ་གྱི་ཐོག་ཏུ་འབྲི་བ་དང་། སྒོ་ཡོལ་གྱི་ཐོག་ཏུ་བྲིས་པ་ཆེས་མང་། དེའི་དམིགས་ཡུལ་ནི་རང་ཁྱིམ་གྱི་རྒྱུ་ནོར་དཀོན་པའི་རིགས་བསྲུང་རྒྱུ་དེ་རེད། དེ་ཉིད་རྒྱན་རིས་ཤིག་ཡིན་པའི་ཆ་ནས་རི་མོ་འབྲི་ལུགས་ཀྱང་མི་འདྲ་བ་མང་། དེ་ལས་མངའ་རིས་ཀྱི་མཐོ་ལྡིང་དགོན་པའི་ལྡེབས་རིས་ཁྲོད་ཀྱི་ཙི་པ་ཊའི་སྣང་བརྙན་དེ་སྒྲོ་འདོགས་ཚད་མཐོན་པོ་བྱས་ཡོད་པ་སྟེ། དེའི་ཆེར་གདངས་པའི་ཁ་ནས་བསྲིངས་པའི་ལྕེ་རིང་པོ་དུ་མ་ནི་ཀྲང་ཉའི་ཡན་ལག་ལྟར་རིང་བ་རེད། སྤྱིར་བཏང་དུ་རྒྱན་རིས་སུ་འགོད་དུས་ཙི་པ་ཊའི་དཔྲལ་བའི་གོང་དུ་ཉི་ཟླ་གཉིས་ཀྱང་འབྲི། ལྷ་སའི་གོམས་སྲོལ་ལྟར་ན་རི་མོ་འདི་འདྲ་ནི་སྤྱིར་བཏང་དུ་དགོན་པའམ་ཡང་ན་གོ་གནས་དང་དབང་ཤུགས་ཆེ་བའི་མི་ཁྱིམ་དུ་ད་གཟོད་སྤྱོད་ཆོག་པར་སྙམ་ལ། རྒྱན་རིས་མང་པོ་ཞིག་ནི་དུས་ཀྱི་འགྱུར་བག་དང་བསྟུན་ནས་རིམ་བཞིན་ཐོག་མའི་དུས་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ནང་དོན་ཤོར་ཏེ་རྒྱན་རིས་རྐྱང་པ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་པ་རེད།
　　གསུམ། རྩི་ཤིང་གི་གཟུགས་བཀོད་པའི་རྒྱན་རིས།
　　རྩི་ཤིང་གི་རྒྱན་རིས་ལ་རྩྭ་རིགས་དང་། མེ་ཏོགཤིང་འབྲས།ལོ་མ་སོགས་ཡོད་ཅིང་། བོད་རིགས་ཀྱིས་ཡོ་བྱད་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་རྩི་ཤིང་གི་རྒྱན་རིས་འགོད་པའི་དུས་ནི་རྡོ་ཆས་གསར་པའི་དུས་ནས་འགོ་བརྩམས་ཡོད་པ་སྟེ།གནའ་ཤུལ་སྔོག་འདོན་ལས་བྱུང་བའི་གནའ་སྔ་མོའི་དུས་ཀྱི་རྫ་ཆས་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་རྩི་ཤིང་གི་ལོ་མའི་རྒྱན་རིས་བཀོད་ཡོད་པས། རྩི་ཤིང་གི་རྒྱན་རིས་ནི་བོད་རིགས་ཀྱི་ཡོ་བྱད་རྒྱན་རིས་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་ཅུང་སྔ་གྲས་ཤིག་རེད།
　　བོད་ཀྱི་རྩི་ཤིང་གི་རྒྱན་རིས་འབྲི་སྟངས་ནི་དངོས་འབྲིའི་རང་བཞིན་ལས་རྒྱན་སྤྲས་རང་བཞིན་གལ་ཆེར་བཟུང་ཡོད་པས། རྩི་ཤིང་གི་རྒྱན་རིས་མང་པོ་ནི་རྩི་ཤིང་རང་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་པ་ལས་བརྒལ་ཡོད་པ་རེད། དུས་མཚུངས་སུ་བོད་རིགས་ཀྱི་བློ་ཁོག་ཡངས་པའི་རང་གཤིས་ཀྱི་རྐྱེན་པས་ཡོ་བྱད་ཀྱི་རྒྱན་རིས་དང་དབྱིབས་ཚུགས་ལ་རང་དབང་གཞན་ལས་ཆེ་བ་སྟེ། རྒྱན་རིས་དང་དབྱིབས་ཚུགས་རིགས་མཐུན་གཅིག་ལག་ཤེས་པ་མི་འདྲ་བའི་ལག་ནས་ཁྱད་གཤིས་ཀྱང་མི་འདྲ་བ་མངོན་སྲིད།
     1.མེ་ཏོག་པདྨ། སངས་རྒྱས་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པ་སྐུ་འཁྲུངས་རྗེས་གོམ་པ་བདུན་སྤོ་ཤུལ་ཚང་མར་མེ་ཏོག་པདྨ་བཞད་ཅེས་པའི་ངག་རྒྱུན་དེར་བརྟེན་ནས་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དང་མེ་ཏོག་པདྨའི་བར་དུ་དབྱེར་མེད་འབྲེལ་བ་ཆགས་པ་དང་། མེ་ཏོག་པདྨ་ནི་ཉོན་མོངས་ཀྱི་དྲི་མས་མ་གོས་པའི་མཚོན་བྱེད་དུ་གྱུར་པ་རེད། བོད་ལྗོངས་སུ་མཐོང་བའི་མེ་ཏོག་པདྨའི་རྒྱན་རིས་ཚང་མ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་དང་འབྲེལ་བ་ལྡན་པའི་སྟབས་ཀྱིས་མེ་ཏོག་པདྨ་རྒྱན་རིས་སུ་འགོད་པ་ནི་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་བོད་དུ་དར་བའི་རྗེས་སུ་བྱུང་བར་འདོད་མཁན་མང་། དོན་དངོས་སུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་བོད་དུ་རྒྱ་ཆེར་མ་དར་གོང་ནས་ཁ་ཆེ་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་དང་བསྡོངས་ནས་མེ་ཏོག་པདྨའི་གཟུགས་རིས་དེ་བོད་དུ་དར་ཡོད་པ་རེད། སྔ་མོའི་དུས་སུ་མེ་ཏོག་པདྨ་ནི་འདབ་མའི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་ལྷ་སྐུ་དང་། ལྡེབས་རིས། ཐང་ག་བཅས་ཀྱི་གཙོ་སྐུའི་ཁྲི་ཐོག་ཏུ་བཀོད་ཡོད་པ་དང་། མེ་ཏོག་གི་ཁ་དོག་ཀྱང་རི་མོའི་གཞི་མདོག་ལ་གཞིགས་ནས་སྡེབ་པ་རེད། འོན་ཀྱང་སློབ་དཔོན་པདྨ་འབྱུང་གནས་ཀྱི་ལྷ་སྐུའི་པདྨའི་ཁ་དོག་ནི་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་པདྨའི་ཁ་དོག་དངོས་དང་མཚུངས་པར་འབྲི། དེ་ནི་སློབ་དཔོན་པད་འབྱུང་ནི་མེ་ཏོག་པདྨ་ལས་འཁྲུངས་པར་བརྗོད་པའི་ངག་རྒྱུན་དང་འབྲེལ་བ་མཆིས། སྔ་མོའི་དུས་ཀྱི་པདྨའི་འདབ་མ་རྣམས་འཇོང་དབྱིབས་སུ་ཡོད་པ་དང་འདབ་མའི་ནང་རོལ་དུ་ཟེའུ་འབྲུས་བརྒྱན་ཡོད། དུས་ཕྱིས་ཀྱི་པདྨའི་འདབ་མ་མང་ཤོས་ཀྱི་དབྱིབས་སྒོར་མོར་ཡོད་པ་དང་འདབ་མའི་སྣེ་མོ་ཕྲ། ནང་རོལ་དུ་ཟེའུ་འབྲུ་ཅན་ཤིན་ཏུ་ཉུང་ལ་མེ་ཏོག་གི་འདབ་མའི་སྒྲིག་སྟངས་ཀྱང་ཤིང་པདྨའི་འདབ་མ་དང་འདྲ་བར་བྲིས་ཡོད། སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་རྒྱན་རིས་རྒྱ་ཆེར་དར་བ་དང་བསྟུན་ནས་པདྨའི་འདབ་མའི་རྒྱན་རིས་ཀྱང་སྐྱེ་བོ་རྣམས་ཀྱི་ཉིན་རྒྱུན་གྱི་འཚོ་བའི་སྤྱོད་ཆས་ཐོག་ཏུ་སྤྱོད་འགོ་བརྩམས་པ་སྟེ། དཔེར་ན་ཆང་དཀར་དང་ཆང་རྐྱན་གྱི་འདབས་སུ་བཀོད་པ་ལྟ་བུ་རེད།
　　2. ཕྲེང་རིས།
　　བོད་རིགས་ཀྱི་ཟས་སྣོད་ཀྱི་རྒྱན་རིས་ཁྲོད་དུ་ཕྲེང་བར་འབྲེལ་བའི་རི་མོ་ཡང་རྒྱན་རིས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། རི་མོ་དེ་རིགས་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་ཀྱི་ཏུན་ཧོང་གི་ལྡེབས་རིས་སུ་མཐོང་ཐུབ་པ་དང་། ཡན་ལི་པིན་གྱིས་བྲིས་པའི་རི་མོ་གྲགས་ཅན་《ཕེབས་བྱམས་རི་མོ་》ཞེས་པའི་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་ཕོ་ཉ་མགར་སྟོང་བཙན་གྱི་ན་བཟའི་སྟེང་དུའང་ཕྲེང་རིས་ཀྱི་ནང་རོལ་དུ་བྱ་རིགས་ཀྱི་རི་མོ་བཀོད་ཡོད། ཡོ་བྱད་ཐོག་གི་ཕྲེང་རིས་ནི། ཨུ་རུ་སུའི་ཀོར་ཁེ་གྲོང་ཁྱེར་རྟེན་མཛོད་ཁང་དུ་ཉར་བའི་བོད་བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་དངུལ་ཕོར་ཞིག་གི་ཕྱི་ངོས་ཀྱི་ཁ་སྟོད་དུ་ཕྲེང་རིས་ཀྱིས་བསྐོར་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་རེད། དེ་ལས་ཕྲེང་རིས་ནི་ཡོ་བྱད་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་འགོད་སྲོལ་ཡོད་པ་རྟོགས་ཐུབ། བོད་ལྗོངས་རྟེན་མཛོད་ཁང་དུ་ཉར་བའི་ཉེ་རབས་ཀྱི་གསེར་དངུལ་གྱི་ཟས་སྣོད་ཐོག་ཏུ་ནི། དཔྱིད་མགོའི་མེ་ཏོག་དང་། དོང་ཙེ། ནོར་བུ་སོགས་ཕྲེང་རིས་ཀྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་ནས་ཟས་སྣོད་ཀྱི་སྐེ་དང་ཁ་སོགས་སུ་བཀོད་ཡོད།　　
　　བོད་ཀྱི་རྩི་ཤིང་གི་རྒྱན་རིས་ནི་དེ་ཙམ་གྱིས་མི་ཚད་པར་ད་དུང་ནང་དོན་གཞན་ཡང་མང་སྟེ། དཔེར་ན་ཕྲེང་རིས་སུ་བཀོད་པའི་དཔྱིད་མགོའི་མེ་ཏོག་དང་།བོད་བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་ཁམ་བུའི་ལོ་མ།དབང་ལག་སེ་འབྲུ་སོགས་མང་པོ་ཡོད་དོ།།