མང་ར་ཡུལ་གྱི་གཉེན་སྒྲིག་གི་འཛེམ་བྱ།

        སྤྱིར་བོད་ཀྱི་གཉེན་སྒྲིག་ནང་འཛེམ་དོགས་བྱེད་དགོས་པའི་དོན་དག་འགའ་སྣང་བ་ནི་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྡོམ་ཚིག་ཅིག་ཡིན། འཛེམ་བྱ་ནི་བོད་མིའི་བསམ་བློའི་འདུ་ཤེས་དང་འཚོ་བའི་གོམས་གཤིས་ལ་འབྲེལ་བ་དམ་པོ་ཡོད་པས་ཚོད་འཛིན་བྱེད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན། 
        མང་རའི་ཡུལ་གྱི་གཉེན་སྒྲིག་ཕྱོགས་ཐད་ནས། ༡ ཉེ་དུ་གཉེན་སྒྲིག་པ་འཛེམ་བྱར་བྱེད་པ། ༢ ཤ་རུས་མི་གཙང་བ་གཉེན་སྒྲིག་པ་འཛེམ་བྱར་བྱེད་པ།① ༣ མི་རིགས་གཞན་ལ་གཉེན་སྒྲིག་པ་འཛེམ་བྱར་བྱེད་པ།  ༤ ལོ་རེས་སྤར་ཁ་མི་མཐུན་པ་ལ་གཉེན་སྒྲིག་པར་འཛེམ་པ། ༥ ལུང་བསྟན་མི་ཆུད་པར་འཛེམ་པ། ༦ སྲུང་མ་མི་གཅིག་པར་འཛེམ་པ། ༧ ཆོས་ལུགས་མི་གཅིག་པར་འཛེམ་པ་སོགས་ཡོད།
༡ ཉེ་དུ་གཉེན་སྒྲིག་པ་འཛེམ་བྱར་བྱེད་པ།
        བོད་ཀྱི་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་མི་ཆོག་པའི་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་བརྩི་ཚུལ་ལ་ས་ཁུལ་སོ་སོར་བརྩི་སྟངས་མི་འདྲ་བ་མང་བོ་ཡོད་ཀྱང་སྤྱིར་ཡུལ་ཚང་མར་ཉེ་དུ་གཉེན་སྒྲིག་བྱས་ཚེ་སྤུན་མཆེད་ལ་འཛེམ་རྒྱུ་མེད་པ་ཀླ་ཀློ་དང་འདྲ་ཟེར་ནས་ཧ་ཅང་ཐ་ཤལ་གྱི་སྤྱོད་ཚུལ་ཞིག་ཏུ་རྩི་བཞིན་ཡོད་ལ་འཛེམ་བྱར་འཛིན། ཡུལ་གྲུ་མང་ཆེ་བར་ཕ་ཚན་མི་རབས་བདུན་བརྒྱུད་དང་མ་ཚན་མི་རབས་ལྔ་བརྒྱུད་ཚུན་ཆད་དུ་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་མི་ཆོག་པ་དང༌། མང་རའི་ཡུལ་དུ་ཡང་དེ་བཞིན་ཡིན།
        འོན་ཀྱང༌། མང་ཡུལ་གྱི་ས་ཆ་རེ་འགའ་ན་སྔོན་ཆད་རང་གི་གདུང་རྒྱུད་གཙང་མ་གཞན་དང་མི་འདྲེས་པའི་ཆེད་དུ་རིགས་རུས་ཆོ་འབྲང་ཕན་ཚུན་ཁོ་ན་ལ་གཉེན་སྡེབ་པ་ལས་གཞན་ལ་གཉེན་སྡེབ་མི་རུང་བའི་ལྟ་བ་མཁྲེགས་འཛིན་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད། ཁོ་ཚོར་སྐྱེས་པའི་ཕྲུ་གུ་ནི་གླེན་ཞིང་ལྐུགས་པ་དང་བདེ་ཐང་མིན་ལ། དུད་འགྲོ་ནང་བཞིན་སྐྱུག་བྲོ་བའི་བྱ་སྤྱོད་ཡིན་ཁར་བློ་གསལ་དག་གིས་དགག་པ་ཚ་བོ་རྒྱག་བཞིན་ཡོད་ནའང་ལྷག་རོ་ཙམ་བཅོས་བསྒྱུར་བྱེད་དཀའ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་འདུག དེ་ནི་མིའི་སྤྱོད་ལམ་དང་འགལ་ཏེ་མིའི་རིགས་ཀྱི་རང་དབང་དང་ཐོབ་ཐང༌། བདེ་ཐང་ལ་གནོད་པ་ཚབས་ཆེན་བཟོས་པ་རེད།
༢ ཤ་རུས་མི་གཙང་བ་གཉེན་སྒྲིག་པ་འཛེམ་བྱར་བྱེད་པ།
        ཁྱིམ་ཚང་གང་གི་བྱིས་པ་གང་རུང་ཞིག་བཅུ་དྲུག་ལང་ཚོ་རྫོགས་ལ་ཉེ་དུས་ཕ་མ་གཉིས་ཀྱིས་ཁོ་ཚོའི་གཉེན་དོན་ལ་སེམས་ཁུར་དང་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་འགོ་བརྩམས་ཏེ་སུ་ཚང་གི་བུ་བུ་མོ་རིགས་རུས་ཆོ་འབྲང་དང་ཕ་མེས་ཡང་མེས་རྣམས་ཀྱི་ཤ་རུས་རྒྱུད་གཙང་མིན་ལ་བལྟས་ཏེ་ཕ་ཁུངས་མ་རྒྱུད་འདེད་པ་ཡིན།
        ཡང“ཕ་ཚིགས་རྫོགས་མཐའ་མེད།  མ་ཚིགས་བདུན་ནས་བུད”ཅེས་པའི་ཕ་ཚན་རྒྱུད་ཡིན་པ་ཙམ་གྱིས་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་མི་ཆོག་པ་དང༌།  མ་ཚན་མི་རབས་བདུན་བརྒྱུད་ཚུན་ཆད་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་རྒྱུར་འཛེམ་ཡོད②ཅེས་པ་ལྟར་བོད་ལ་མི་དང་དུད་འགྲོ་ཁྱད་པར་འབྱེད་པའི་བྱ་སྤྱོད་བླ་ན་མེད་པ་ཞིག་ཡོད་པ་གསལ་བོར་ཤེས། 
༣ མི་རིགས་གཞན་ལ་གཉེན་སྒྲིག་པ་འཛེམ་བྱར་བྱེད་པ།
        མང་རའི་ཡུལ་དུ་མི་རིགས་མི་གཅིག་པའི་མི་ལ་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་པ་ལ་ཤིན་ཏུ་འཛེམ་བྱར་བྱེད། དེ་ནི་ཤ་རུས་གཙང་མ་སླད་པར་བྱེད་པའི་ཉེས་ཅན་དུ་བརྩི། དེ་བས་མི་རིགས་མི་གཅིག་པར་གཉེན་སྒྲིག་བྱས་པ་ལས་སྐྱེས་པའི་བུ་རབས་ཚ་རྒྱུད་ནི་ཤ་རུས་མི་གཙང་བར་འཛིན་པས། མང་རའི་ཡུལ་ན་མི་རིགས་མི་གཅིག་པའི་གཞན་ལ་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་པ་ད་ལྟའང་ཤིན་ཏུ་དཀོན།
༤ལོ་རེས་སྤར་ཁ་མི་མཐུན་པ་ལ་གཉེན་སྒྲིག་པར་འཛེམ་པ།
        ཕན་ཚུན་ལོ་རེས་བར་སྐལ་མཐུན་མིན། ཁྱིམ་གྱི་འབྱོར་བ་དང་མི་གཤིས་བཟང་ངན།  ཆོས་སྐྱོང་སྲུང་མ་མཐུན་མིན་སོགས་རྒྱུས་ལོན་བྱས་མཐར་གཉེན་རྟགས་རྒྱག་པའམ་གཉེན་སློང་བའི་སྟ་གོན་བྱེད། རྒྱལ་སྲས་དགྲ་ལྷ་རྩེ་རྒྱལ་ལ། །འཇིག་རྟེན་བཞག་པའི་འདུན་མ་ལ། །ཤིང་ཁྲི་རྒྱལ་གྱི་སྲས་མོ་ཏེ། །རྒྱ་ལྕམ་མེ་ཏོག་ལྷ་མཛེས་མ། །ཕོ་བརྒྱའི་ཤེས་པ་ཡོད་པས་ཟེར། །མོ་བརྒྱའི་མཛངས་པ་ཡོད་པས་ཟེར། །ཕུ་བླ་མ་རྣམས་ཀྱིས་ལུང་ལ་བབས། །རྩིས་པ་རྣམས་ཀྱི་རྩིས་ལ་བབས། །ཕ་ཁུ་རྣམས་ཀྱི་བློ་ཕྱོགས་མཐུན། །ཡང་ན། ངེད་གླིང་གི་ལྷ་སྲས་དགྲ་ལྷ་ལ། །ཚེ་གཅིག་གི་འདུན་མ་བཟང་ལེ་ཞིག ། བླངས་བསམས་ནས་ཕྱོགས་བཞིར་བརྟག ། ཕུ་མོ་བ་གསུམ་ལ་མོ་ཞིག་བརྒྱབ། ། མེ་ཏོག་མོ་ཡི་ནང་དུ་ བབས། ། མདའ་རྩིས་པ་གསུམ་ལ་རྩིས་ཤིག་བརྒྱབ། །ལོ་རེས་སྤར་ཁ་མཐུན་གདའ་ཟེར། །ལོ་ཁམས་སྨེ་བ་འཕྲོད་གདའ་ཟེར། །③ཅེས་པ་ལྟར་མོ་པྲ་རྩིས་གསུམ་ལ་གཞིགས་ཏེ་གཉེན་དོན་ཐག་གཅོད་བྱེད་པ་ནི་ཧ་ཅང་མཐོང་ཆེན་དུ་རྩིས་པ་ཡིན།
        དང་ཐོག་བུ་ལ་མནའ་མ་བཙལ་དང་བུ་མོར་མག་པ་བསུ་བ་གང་ཡིན་རུང༌། གཉེན་ཡ་ཚང་གི་མི་རྒྱུད་དང་མི་གཤིས། ཤ་རུས་པ། སྲུང་མ། འབྱོར་བ་བཅས་རྩད་གཅོད་ནན་མོ་བྱས་ཏེ་རང་དང་མཐུན་པར་སློང་ཆང་འཁྱེར་ནས་བག་མག་སློང་དུ་འགྲོ་བ་རེད། 
        འབྱུང་བ་རྩིས་ཚུལ་ལ《སྔགས་ཀྱི་བཀླག་ཐབས》ལས། ས་དགྲ་མེ་ཡིན་མེ་དགྲ་ཆུ། །ཆུ་དགྲ་རླུང་ཡིན་རླུང་དགྲ་ས། །ས་ནི་མེ་ལ་ནུས་པ་མེད། །མེ་ནི་ཆུ་ལ་ནུས་པ་མེད། །ཆུ་ནི་རླུང་ལ་ནུས་པ་མེད། ། རླུང་ནི་ས་ལ་ནུས་པ་མེད། །ས་ཆུ་ཕན་ཚུན་གྲོགས་པོ་སྟེ། །མེ་རླུང་ཕན་ཚུན་གྲོགས་པོ་ཡིན། །ནམ་མཁའ་ཀུན་གྱི་གྲོགས་ཡིན་ཏེ། ། ཀུན་ཀྱང་ནམ་མཁའི་གྲོགས་སུ་འགྱུར། །ཞེས་དང་། གླང་ལུག་གཉིས་ཀྱིས་རི་རྩོད། ཁྱི་འབྲུག་གཉིས་ཀྱིས་ཐོགས་རྒྱག་ཅེས་དང་། ཁྱི་འབྲུག་སྐད་ཀྱི་བདུན་ཟེར། བྱི་རྟ་རྨིག་པའི་བདུན་ཟེར། སྟག་སྤྲེལ་རྩལ་གྱི་བདུན་ཟུར། ཕག་སྦྲུལ་ཚང་གི་བདུན་ཟུར། གླང་ལུག་རྡུང་བའི་བདུན་ཟུར། བྱ་ཡོས་ཟས་ཀྱི་བདུན་ཟུར་ཞེས་ལོ་རེས་བར་སྐལ་དང་འབྱུང་བ་མི་མཐུན་པར་གཉེན་མི་སློང༌། གལ་ཏེ་ཕོ་མོ་ཕན་ཚུན་རང་འཐད་བྱུང་སྟེ་འབྲལ་ཐབས་མེད་ན་སྤར་བཅོས་སོགས་རིམ་གྲོ་སྣ་ཚོགས་བསྒྲུབས་ནས་འགལ་རྐྱེན་ཟློག་པར་བྱས་ཏེ་གཉེན་རྟགས་རྒྱག་པ་རེད། གཞན་ཕན་ཚུན་གཉིས་རང་འཐད་བྱུང་ཡང་ཕ་མ་གཉིས་གང་རུང་མ་འཐད་ན་གཉེན་སྒྲིག་ཐབས་མེད་པས་གཉེན་གཤོལ་དང་ཁྲིད་པའང་ཡོད།
༥ལུང་བསྟན་མི་ཆུད་པར་འཛེམ་པ།
        མང་རའི་ཡུལ་དུ་བུ་དང་བུ་མོ་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་པ་ལ་མོ་འདེབས་པ་རྒྱུགས་ཆེ་ལ། མོ་ལ་བུ་མོ་དེ་མནའ་མར་བསུས་རྗེས་བཀྲ་ཤིས་མིན་གྱི་སླད་མའི་དོན་དག་ལེགས་ མིན་ལ་བརྟག་པ་རེད།
        བུ་ལ་མནའ་མར་སློང་འདོད་དུས་རང་གི་བློར་བབས་པའི་བུ་མོ་འགའ་འདེམས་ནས་དེ་དག་ལས་སུ་ཞིག་བཟང་མིན་མོ་ལ་བརྟེན་ནས་ཐག་གཅོད་པ་རེད། གལ་ཏེ་མོ་རྟགས་མི་ལེགས་ན་དེ་མནའ་མར་སློང་བ་གཤོལ་ནས་གཞན་ཞིག་ལ་འདང་རྒྱག་དགོས། མང་རའི་ཡུལ་དུ་རྩིས་བྱེད་པ་ལས་མོ་འདེབས་པའི་སྲོལ་འདི་དར་ཁྱབ་ཆེ་ཞིང་མོ་རྟགས་མ་ལེགས་ན་ལུང་བསྟན་མི་ཆུད་ཟེར་བ་རེད།
༦སྲུང་མ་མི་གཅིག་པར་འཛེམ་པ།
       མང་རའི་ཡུལ་དུ་གཉེན་སྒྲིག་དུས་ཆ་རྐྱེན་གཅིག་ནི་སྲུང་མ་མཐུན་མིན་ལ་བལྟ་བ་དེ་རེད། སྲུང་མ་མ་མཐུན་ན་གཉེན་སྒྲིག་པ་ལ་འཛེམ་པ་རེད།  དཔེར་ན་ཐེའུ་རེང་དང་ཤ་ཟ་ཧོར་མོ་ལྟ་བུ་སྟེ། དེ་དག་གིས་གཞན་གཉེན་དུ་བསུ་བ་ལ་བ་མེད་ཀྱང་དེ་དག་ལས་མནའ་མར་བསླངས་ན་རྗེས་མར་གནོད་པ་ཆེ་ཞེས་འཛེམ་མོད། ད་ལྟ་སྲོལ་དེ་རིམ་བཞིན་ཉམས་དམས་སུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།
༧ཆོས་ལུགས་མི་གཅིག་པར་འཛེམ་པ།
        མང་རའི་རོང་ཕྱོགས་འདིར་ཆོས་ལུགས་རྙིང་མ་དང་དགེ་ལུགས་པ་མ་གཏོགས་མེད། དེའི་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་པ་ལ་འགལ་ཆ་ཅི་ཡང་མེད་མོད། ཆོས་ལུགས་གཞན་པ་བོན་པོ་དང་དབྱི་སི་ལན་ཆོས་ལུགས་སོགས་ལ་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་པ་ལ་ཤིན་ཏུ་འཛེམ་པ་རེད། གལ་ཏེ་ཆོས་ལུགས་གཞན་པ་ཞིག་ལ་གཉེན་སྒྲིག་བྱས་ན་དེ་ནི་བུ་དང་བུ་མོའི་མདུན་ལམ་ཐད་བཀྲ་མི་ཤིས་པ་ཞིག་དང༌། ཁྱིམ་ཚང་ལ་བཀྲ་མི་ཤིས་པ་ཞིག་དང༌། སྡེ་བ་ལ་བཀྲ་མི་ཤིས་པ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་པ་རེད།
        ང་ཚོས་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་སྟངས་དང་འཚོ་བ་སྐྱེལ་སྟངས་དར་སྤེལ་གཏོང་དགོས་པ་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་སྟེང་ཕོ་མོ་འདྲ་མཉམ་དང༌། གཉེན་སྒྲིག་རང་དབང༌། ཁྱོ་གཅིག་ཤུག་གཅིག་གི་གཉེན་སྒྲིག་གི་རྩ་དོན་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་རྗེས་རབས་པ་རྣམས་ཀྱི་ལུས་སེམས་བདེ་ཐང་དང་འཚར་ལོངས་འབྱུང་བར་གེགས་རྐྱེན་མི་བཟོ་བ་བྱེད་པ་ནི་ང་ཚོའི་འོས་འགན་ཡིན། མིའི་རིགས་ཀྱི་བསམ་བློའི་གོ་རྟོགས་ཇེ་མཐོར་སོང་ཁར་གནས་ཚུལ་དེ་ད་ལྟ་ཧ་ཅང་ལྐོག་གྱུར་ཙམ་ལས་མཐོང་རྒྱུ་མི་འདུག
མཆན་འགྲེལ།
①ཕ་ཚན་གྱི་གདུང་རྒྱུད་གཙོ་བྱས་ནས་མ་ཚན་གྱི་རིགས་རྒྱུད་ལའང་གཉེན་སྡེབ་སྲོལ་མེད། ཕ་ཚན་མ་ཚན་གྱི་ཕན་ཚུན་གཉེན་སྡེབ་ན་ཕྲུ་གུ་ཐམས་ཅད་དབང་བོ་སྐྱོན་ཅན་དང་ཀླད་པ་མི་གསལ་བའི་གླེན་པ་དང་དབང་བོ་མི་གསལ་བ་སྐྱེ་ངེས།
②2002ལོའི《བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག》དེབ་གསུམ་པའི་སྐུ་ཞབས་རྒྱང་འཁོར་ཚེ་ཕུན་གྱི《བོད་ཀྱི་གཉེན་སྒྲིག་སྐོར་གྱི་འཛེམ་བྱ་ལ་དཔྱད་པ》ཞེས་པའི་ཤོག་ངོས40ན་གསལ།
③1997ལོར་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔར་དུ་བསྐྲུན་པའི《མོན་གླིང་གཡུལ་འགྱེད》ལྕགས་པར་གྱི་ཤོག་ངོས69ན་གསལ།