བོད་ཁུལ་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་སྐོར་གྱི་བསམ་གཞིགས་ཐོར་བུ།

        རང་རྒྱལ་བོད་ཁུལ་ས་རྒྱ་ཆེ་བ། ལོ་རྒྱུས་ཡུན་རིང་བ། རིག་གནས་མུ་ཏིག་ལྟར་འོད་འཚེར་བ། རི་རླུང་མཛེས་བ། དེར་བོད་ལྗོངས་དང་མཚོ་སྔོན། ཀན་སུའུ། ཟི་ཁྲོན། ཡུན་ནན་སོགས་ཀྱི་ས་ཆ་ཁ་ཤས་འདུ། དེ་ལ་དངོས་བོའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་དང་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གཉིས་སུ་གྲུབ། དེ་ནང་དངོས་བོའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ལ། གནའ་བོའི་མཁར་ཤུལ། བང་སོ། འཛུགས་སྐྲུན། སྒྲུབ་ཕུག རྡོ་བརྐོས། བྲག་བརྐོས། ལྡེབས་རིས་སོགས་སྤོ་སྣུར་བྱེད་མི་ཐུབ་པའི་རིག་དངོས་དང་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་དངོས་བོ། སྒྱུ་རྩལ་ཡོ་ཆས། ཚགས་ཡིག ཕྱག་བྲིས་སོགས་སྤོ་སྣུར་བྱེད་པའི་རིག་དངོས། ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་མིང་གྲངས་མཁར་རྫོང་། མཁར་ཁུལ། སྲང་ལམ་དང་སྡེ་གྲོང་སོགས་འདུ། དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ནི་ངལ་རྩོལ་མི་དམངས་ཀྱི་མི་རབས་ནས་མི་རབས་བརྒྱུད་དེ་འཚོ་བཞེས་ལ་འབྲེལ་བ་དམ་པོ་ཡོད་པའི་རིག་གནས་ཕྱིར་འགྲེམ་སྟོན་རྣམ་སྣ་ཚོགས་སྟེ（དམངས་སྲོལ་བྱ་འགུལ། འཁྲབ་སྟོན་སྒྱུ་རྩལ། སྲོལ་རྒྱུན་ཤེས་བྱ་དང་ལག་རྩལ། དེའི་དང་འབྲེལ་ཡོད་ཀྱི་ཡོ་བྱད། དངོས་པོ། ལག་བཟོའི་ཐོན་ཆས་སོགས་དང་རིག་གནས་ཁྱབ་ཁོངས་འདུ། དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་དང་དངོས་བོའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གིས་འགྲོ་བ་མིའི་སྤྱི་ཚོགས་དཔལ་ཡོན། འཛམ་གླིང་རིག་གནས་སྣ་མང་རང་བཞིན་མཉམ་འདེགས་མངོན་འགྱུར་བྱེད།
        དང་པོ།  བོད་ཁུལ་གྱི་དངོས་བོའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག
    （1）གནའ་མི་རིག་གནས་རྗེས་ཤུལ།
        མཚོ་སྔོན་ས་ཆའི་ཆེས་ཐོག་མའི་རྡོ་ཆས་རྙིང་བའི་རྗེས་ཤུལ་མཚོ་ནུབ་ཁུལ་ཚྭ་འདམ་ཆེ་བའི་སྲིད་ཨུའི་ཤར་ལྷོའི་ཚྭ་འདམ་ཆུང་བའི་གཞོངས་སའི་ཚྭ་འདམ་མཚེའུ་རྗེས་ཤུལ་ཡིན། རྗེས་ཤུལ་འདི་ད་ལྟའི་བར་ལོ་ངོ་ཁྲི་གསུམ་ཡས་མས་འདས་ལ་མུས་རྒྱ་དཔངས་ཁྲི་བཅུ། མིས་བཟོ་རྡོ་ཆས་སྣ་ཁ700ཉར་ཚགས་བྱས། དེ་ནང་། རྡོ་སྟར། རྡོ་ལེབ། རྡོ་ཆས་གསུམ་ཡོད། རྡོ་བཟོ་ལག་ཆ་འདི་དག་གིས་དུས་དེབ་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ཁུངས་ལུང་གལ་ཆེན་འདོན་སྤྲོད་བྱས་བ་མ་ཟད་མིའི་རིགས་འཚོ་བཞེས་ཀྱི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་དང་ཁོར་ཡུག་འགྱུར་ལྡོག་ཐད་དོན་སྙིང་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ལྡན། མཚོ་སྔོན་མངའ་ཁོངས་སུ་འཚོལ་ཞིབ་བྱུང་བའི་གནའ་བོའི་རིག་གནས་རིགས་སྣ་མཱ་ཇ་ཡོ་རིག་གནས། ཆུ་ཀྱཱ་རིག་གནས། ཁ་ཡོ་རིག་གནས། 辛店རིག་གནས། ནོ་མོ་དཔུང་རིག་གནས་དང་རྫོང་རི་རིག་གནས་སོགས། དེ་དག་ལས་རྡོ་ཆས། རྫ་ཆས། རུས་ཆས། ཟངས་ཆས་དང་དར་སྐུད། བལ་ཆས། ཤོལ་ཆས་སོགས་ཀྱི་རིག་དངོས་ཕྱིར་སྔོགས་བྱུང་། དེ་ནང་རྫ་ཆས་ཁ་གྲངས་ཅུང་མང་། གཅེར་བུའི་མིའི་གཟུགས་ཇ་དམ། བྲོ་གར་དཔར་བའི་རྫ་ཕོར། ཟུང་མིའི་དངོས་སྐྱེལ་རྫ་ཕོར་སོགས་སྐྱེ་འགྲོ་ཡོངས་ཀྱི་མིག་དབང་འཕྲོག དེ་བས། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ལ་རྫ་ཆས་རྒྱལ་ཁམས་ཞེས་བའི་མཚན་སྙན་ཐོགས།1955ལོ། ན་གོར་མོ་ཞིང་རྭ་ནས་ད་ལྟའི་བར་ལོ་ངོ600ཡོད་པའི་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཤོག་སྒོར་ཐུམ་གཅིག་རྙེད།
  འདི་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ཐོག་མར་རྙེད་བའི་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཤོག་སྒོར་ཡིན་ལ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཤོག་སྒོར་རིན་ཆེས་རིན་ཐང་ལྡན་ལ་ཟིན་གྱི་སྟོང་ཆ་བསྐངས་བ་མ་ཟད་ཞིབ་འཇུག་གི་རིན་ཐང་དེ་བས་ལྡན་པ་རེད། དེ་ལས་གཞན། རུ་འབྲོག་རིག་གནས་ཅུང་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་ས་ཆར་གཏོགས་པའི་མཚོ་སྔོན་གྱི་ན་གོར་མོའི་འབྲོང་ལུང野牛沟、哈龙沟 ཧ་ལུང་།卢山ཐེམ་འཕོངས་ཀྱི་སོགས་སུས་རྡོ་བརྐོས་དང་བྲག་བརྐོས། རི་དྭགས་ཀྱི་གཟུགས་རིས། རྔོན་པའི་ཡུལ་དངོས་དང་དོ་དམ་མི་སྣ་མང་བོ་ཡོད། དེའི་གདོད་མའི་མིའི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཐོན་སྐྱེད་མཚོན་པ་རེད།
        མཚོ་སྔོན་ས་འོག་ཏུ་ཟངས་ཆས་ཁྲོད་དུ་ཟངས་ཀྱི་མེ་ལོང་། ཟངས་ཀྱི་ལག་རྟེན། ཟངས་ཕུབ་སོགས་ཕྱིར་བུད། ཆེས་མིང་དུ་གྲགས་པའི་གསར་རྙེད་ནི་ཀོས་ནན་རྫོང་དཀར་མ་ཐང་བང་ཨོ་ཨང25བ་ལས་ཐོན་པའི་ཟངས་ཀྱི་མེ་ལོང་དེ་ཡིན། མེ་ལོང་དེའི་རིང་ཚད་ལ་སྨི0.4། རྒྱབ་ན་སྒྲོག་མིག་ཡོད་ལ་འཐབ་ཞེང་ཕྲ་ཁུང་གཉིས་བཏོད་ཡོད། རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་གླིང་གནའ་རྫས་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གི་རྫས་འགྱུར་འོད་འཁྲི་དབྱེ་དབྱེད་བྱས་བ་ལྟར་ན། ཟངས་དང་གཞན་ཉེའི་བསྡུར་ཚད1:0.096ཡིན་ལ་གཞའ་ཉེའི་ཚད10%ཟིན། ཟངས་ཆས་དུས་སུ་གཏོགས་པར་བཞེད། འདི་ནི་རང་རྒྱལ་གྱི་ཆེས་སྔ་བའི་ཟངས་ཆས་མེ་ལོང་ཐོག་མ་ཡིན་ལ་རང་རྒྱལ་གནའ་བའི་བཙོ་སྦྱང་ཐད་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་དགེ་མཚན་ལྡན།
        གནའ་རྫས་བརྟག་དཔྱད་བརྒྱུད། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་ལྷ་ས། ལྷོ་ཁ། ཆབ་མདོ། ཉིང་ཁྲི། མེ་ཏོག་རྫོང་སོགས་ས་ཆར་ཡང་རྡོ་ཆས་གསར་རྙིང་སྐབས་ཀྱི་གནའ་ཤུལ་གྲགས་ཅན་མང་བོ་གསར་རྙེད་བྱུང་། དེ་དག་ལས་རྡོ་ཆས་གསར་རྙིང་སྐབས་ཀྱི་གནའ་ཤུལ་གྲགས་ཅན་མང་བོ་གསར་རྙེད་བྱུང་། དེ་དག་ལས་རྡོ་ཆས་ཟླུམ་གོར་ཅན། བརྡར་བསྲེག་ཅན་གྱི་རྡོ་འབིགས། རྡོ་ཡི་རྟེའུ། དྲ་གོར་ཅན་གྱི་གཞོགས་གྲི་དང་བཙིར་ཆས་སོགས་ཀྱི་རྡོ་ལེབ་སྣ་ཚོགས། རྫི་ཆས་ལ་འཇིམ་བཟོས་དང་རྡོ་ཟེགས་འདྲེས་མ་སྣ་ཁ་གཉིས་ཡོད། གཙོ་བོ་བུམ་པ་ཅན། སྡེར་མ་ཅན། གཏོར་གཟུགས་ཅན་གསུམ་འདུ། ལས་ཐབས་ནི་ལག་བཟོས་ཡིན། ཡོ་ཆས་འདེ་འཇམ་དང་བརྡར་ན་འོད་འཁྱུག་ལྡན་པ། ཁྲ་རིས་བརྐོས་མ་དང་སྐ་རགས་ཀྱི་ཁྲ། དར་སྐུད་དང་སོག་ལེ་ཁྲ་བརྒྱབ་ཡོད་ལ་རྫ་ཆས་ངོས་སུ་དུ་བདག་བའི་ཉིང་ཁྲིའི་རྗེས་ཤུལ་ཁྲོད་ཐོན་པའི་རྡོ་ཆས་གྲི་འབིགས་སོགས་རྨ་ཆུའི་སྟོད་རྒྱུད་ཀྱི་ཆུ་ཀྱཱ་རིག་གནས་རྗེས་ཤུལ་ཁྲོད་དུ་གང་མང་རྙེད་ཐོན་བྱུང་། རྫ་ཆས་ཀྱི་རྒྱུ་ཆ་དང་དབྱིབས་གཟུགས། ཁྲ་རིས་ཐ་དག་ཡང་ཆུ་ཀྱཱ་རིག་གནས་འདྲ་མཚུངས་ཡིན་པས། བོད་ལྗོངས་ས་ཆ་ཡང་མདོ་དབུས་མཐོ་སྒང་སྟེང་གནའ་བོའི་མིའི་རིགས་འགུལ་སྐྱོད་རྗེས་ཤུལ་གལ་ཆེན་ཡིན་པ་ར་སྤྲོད་བྱུང་ལ་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་འགའི་ཡར་སྔོན་དུ་རྡོ་ཆས་གསར་བའི་དུས་རབས་སུ་བསླེབས་ཤིང་རིག་གནས་སྟེང་གནའ་སྔ་མོ་ནས་བཟུང་རྨ་ཆུའི་བཞུར་རྒྱུད་ཐད་ཀར་འབྲེལ་འདྲིས་དམ་པོ་ཡོད་པ་རེད། རྩུབ་ཧྲལ་ཐབས་ཆག་གི་རྡོ་ཆས་རྙིང་བ་ནས་ཁབ་མིག་བརྡར་བའི་རྡོ་ཆས་གསར་བ། རི་དྭགས་བརྔོན་པ་ནས་གདོད་མའི་ཞིང་ཕྱུགས་ཐོན་སྐྱེད་གཉེར་བ། བྲག་ཕུག་ཕྱི་བསྡོད་ནས་སྡེ་ཆགས་ཁང་བཞེངས། གཅན་གཟན་པགས་རིགས་གྱོན་པ་ནས་འཁེལ་ཐག་འཚེམ་བཟོ་དང་རྫ་ཆས་ལས་སྣོན། བོད་ཁམས་གདོད་མའི་རིག་གནས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ནི་བོད་ཁུལ་ཕ་མེས་ཡང་མེས་དང་རྒྱ་རིགས་གཙོ་ཡིན་པའི་རྨ་ཆུ་འབབ་རྒྱུད་ཀྱི་རིགས་སོ་སོའི་ཡབ་མེས་ཕན་ཚུན་བར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ།ཕན་ཚུན་བར་སྙིགས་དོར་བཅུད་ལེན། དཀའ་ངལ་ཁྱད་བསད་ལས་ཐོན་པའི་མཇུག་འབྲས་ཡིན་པ་གསལ་བཤད་བྱས།
     ﹙2﹚རྒྱུན་གནས﹙ཤུལ་བཞག﹚རིག་རྫས།
        བོད་ཁམས་ནི་གནའ་བོའི་ཆེས་ཆེན་པོའི་རུ་སྤོའི་རིག་གནས་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་དཔེ་མཚོན་ཡིན་པ་མ་ཟད་ཆོས་ལུགས་རིག་གནས་རྩ་བ་མཐུག་པའི་འབྲེལ་མཚམས་གཙོ་ཡུལ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ས་ཆ་འདི་དག་ཏུ་ཆོས་ལུགས་བྱ་འགུལ་སྤེལ་ས། ཆོས་ལུགས་ཐུན་མོང་དང་ཆོས་ལུགས་མི་སྣ་ཧ་ཅང་མང་བ། ཕལ་ཆེར་དམངས་ཡོངས་ཆོས་དད་མོས་བ་ཡིན་མཐར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཆོས་ལུགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རིག་རྫས་མང་བོ་ཡོད་ལ་དགོན་སྡེ་འཛུགས་སྐྲུན་དང་ཆོས་ལུགས་རྒྱུན་གནས་རིག་རྫས་རྣམ་པ་གཉིས་སུ་བགར་ཆོག
        དགོན་སྡེའི་འཛུགས་སྐྲུན་ཁྲོད། བོད་ལྗོངས་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལ། ལྷ་ལྡན་གཙུག་ལག་ཁང། ཇོ་ཁང་དང་མཚོ་སྔོན་གྱི་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་། རོང་བོ་དགོན་ཆེན། བྱ་ཁྱུང་དགོན་སོགས་མཚན་སྙན་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ། ཆོས་ལུགས་རིག་རྫས་ནང་འབུད་རྡུང་དཀྲོལ་གསུམ་གྱི་རོལ་ཆ། ལྷ་སྐུ། ཐང་ག རྡོ་བརྐོས། གླེགས་བམ་སོགས་འདུ། དེ་དག་སོ་སོ་དགོན་སྡེ་རུ་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད། དེ་ནང་གི་རྔ་དང་དུང་། ཙི་དང་ཞྭ་འབག་སོགས་མཆོད་ཆས་ལ་དེ་བས་གཟི་ཉམས་ལྡན། གསེར་དངུལ་ཟངས་སྐུ། ཐང་ག གཙགས་གྲུབ། ལྡེབས་རིས་དང་ཞལ་ཐང་སོགས་ཀྱི་ལག་བཟོའི་ཆུ་ཚད་ཧ་ཅང་མཐོ། མང་ཆེ་ཤས་རྒྱུན་གནས་རིག་རྫས་ཡིན་པས་རང་རྒྱལ་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་རྫས་མིང་ཐོ་རུ་འཁོད།
        མཚོ་སྔོན་ལ་མཚོན་ན། མི་རིགས་མང་བོ་འདུས་སྡོད་དང་ཕན་ཚུན་མཉམ་དུ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱིས་མི་རིགས་མང་བོའི་དམངས་སྲོལ་རིག་དངོས་བསྐྲུན། དེ་ལས་འཚོ་བའི་ཡོ་བྱད། མི་རིགས་གྱོན་ཆས། དམངས་སྡོད་འཛུགས་སྐྲུན། སྲོལ་རྒྱུན་མཛེས་རྩལ་སོགས་སྣ་ཁ་ཧ་ཅང་མང་། དེ་ནང་བོད་ཀྱི་སྦྲ་ནག ཧོར་རིགས་གྱི་གོན་པ། སོག་པོའི་དངུལ་རྒྱུའི་འཚོ་བའི་ཡོ་ཆས། ཟ་ལར་རིགས་ཀྱི་སྡོད་ཁང་སོགས་ལ་འབུར་དུ་ཐོན་པའི་མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་རྒྱུ་ཆ། ཚད་ལས་བརྒལ་བའི་ལག་ཤེས་བཟོ་རྩལ་འཛོམ་པའི་མཆོག་ཏུ་གྱུར་བའི་ཤུལ་རྫས་ཡིན། མི་རིགས་སོ་སོའི་དམངས་སྲོལ་རིག་རྫས་འདི་དག་བོད་ཁམས་སུ་དར་ཁྱབ་ཏུ་སོང་ཡོད་ལ་ཚང་མ་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་དངོས་ཁོངས་སུ་གཏོགས་ཤིང་ས་ཁོངས་ཁྱད་ཆོས་དང་མི་རིགས་ཁྱད་ཆོས་མངོན་གསལ་ཡིན། མི་རབས་ནས་མི་རབས་བརྒྱུད་པའི་ཧ་ཅང་དཀོན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་རྫས་ཀྱང་ཡིན།
        གཉིས་བ། བོད་ཁམས་གྱི་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་རྫས།
        བོད་ཁམས་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ཡོང་ཁུངས་བོད་ཁུངས་མི་དམངས་མང་ཚོགས་སྔར་གནས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་བྱེད་སྟངས། འཚོ་བ་རོལ་སྟངས་ཀུན་སྤྱོད་ལྟ་བ། མཛེས་དཔྱོད་བྲོ་བ་དང་སྒྱུ་རྩལ་ཁྱད་ཆོས་འབུར་ཐོན་ཡིན་ལ། རླབས་ཆེན་མི་རིགས་ཀྱི་སེམས་པའི་འགྲིལ་ཤུགས་དང་གཟི་མདངས་མངོན། དེ་ནང་སྐོར་ཁག་གང་མང་ཞིག་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་མིང་ཐོར་བཀོད། དེ་མི་དང་རང་བྱུང་ཁམས། མི་དང་སྤྱི་ཚོགས། མི་དང་མི་བར་འཆམ་མཐུན་མཉམ་གནས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཟབ་མོ་ལྡན་པ་མ་ཟད་རྒྱལ་གཅེས་དམངས་ཕན། ཁ་ཐོག་ལག་བཞག དཀའ་སྤྱད་འབད་བརྩོན། བློ་ལྡན་སྤྱང་གྲུང་སོགས་སྲོལ་རྒྱུན་ཀུན་སྤྱོད་བཟང་བོའི་རྒྱུ་རྐྱེན་འཛོམས། དེའི་ནང་དམངས་ཁྲོད་རྩོམ་རིག་སྲོལ་རྒྱུན་རོལ་མོ། སྲོལ་རྒྱུན་ཞབས་བྲོ། སྲོལ་རྒྱུན་ཟློས་གར། སྲོལ་རྒྱུན་ལུས་རྩལ། སྲོལ་རྒྱུན་སྤེ་ག་དང་འཁྱུག་རྩལ། སྲོལ་རྒྱུན་རི་མོ། སྲོལ་རྒྱུན་དྲག་རྩལ། སྲོལ་རྒྱུན་སྨན་བཅོས་དང་དམངས་སྲོལ་སོགས་འདུ།
        བོད་ཁམས་ཀྱི་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཁྲོད། བོད་ཀྱི་དཔའ་བོའི་སྙན་རྩོམ་རིང་མོ《གེ་སེར》ནི་འཛམ་གླིང་སྟེང་གི་བར་ཆེས་རིང་བའི་དཔའ་བོའི་སྙན་རྩོམ་རིང་མོ་ཡིན། སོག་རིགས། ཧོར་རིགས། པའེ་རིགས་སོགས་མི་རིགས་ཁྲོད་དུ་དར་ཁྱབ་བྱུང་སྟེ། སོག་རིགས་ཀྱི《གེ་སུ་ར》དང་ཧོར་རིགས་ཀྱི《ཀུ་ས་འར》སོགས་གླུ་མ་གཏམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་རིང་མོ་ཡོད་པར་གྱུར། དེའི་མཚུངས་དུ། ཨུ་རུ་སུ། ཨ་མེ་རི་ཀ དབྱིན་ཇི་སོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཉི་ཤུ་ལྷག་ཏུ་དར་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེན་བྱུང་ཞིང་དབྱིན་ཡིག འཇར་མན། འཇར་པན། ཨུ་རུ་སུ། ཧྥ་རན་སི། རྒྱ་གར་དང་སོག་ཡིག་འགྱུར་མའི་དཔར་སྐྲུན་འགྲེམ་སྤེལ་བྱུང་། གཟི་འོད་འབར་བའི་གླེགས་བམ་འདི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིགས་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གོ་གནས་ཆེན་པོ་ཟིན་པ་མ་ཟད་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་རིག་གནས་དང་མཛོད་ཁྲོད་བླ་མེད་མུ་ཏིག་ལྟ་བུ་ཡིན། དེ་ལས་གཞན། བོད་སྨན། བོད་ཀྱི་ཟློས་གར། བོད་ཀྱི་ཞབས་བྲོ། བོད་ཀྱི་ས་གདན་འཐག་བཟོ། བོད་ཀྱི་གྲི་ཆས་བཟོ་རྩལ་སོགས་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཡང་འཛམ་གླིང་གི་སྲིད་རྩེར་གཡོ།

        གསུམ་པ།  བོད་ཁམས་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དགོས་གལ་རང་བཞིན།
    （1）མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ན་བོད་ཁམས་འཆམ་མཐུན་སྤྱི་ཚོགས་བརྟན་འཇགས་ལ་ཕན།
        བོད་ཁམས་ནི་ཕྱི་དགྲ་རོལ་ཕྱོགས་སིམ་འཛུལ་བྱེད་ཡུལ་གཙོ་བོ་ཡིན་ལ་རིག་གནས་ཕན་ཚུན་མཉམ་འདྲེས། འདུ་ཤེས་ཁྱབ་ཁོངས་ཁྲོད་ཀྱི་འཐབ་རྩོད་ཧ་ཅང་རྙོག་འཛིང་ཡིན། རིགས་སོ་སོའི་བར་རིག་གནས་ཕན་ཚུན་དང་ལེན། ཕན་ཚུན་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ། ཕན་ཚུན་བརྩི་མཐོང་བྱེད་པ་དང་བོད་ཁུལ་སྤྱི་ཚོགས་འཆམ་མཐུན་བརྟན་འཇགས་ལ་སྲུང་སྐྱོང་བྱས་ཏེ་ཕྱི་རོལ་དགྲ་ཕྱོགས་ཇུས་ངན་བཅངས་བའི་ཁ་བྲལ་རིང་ལུགས་པ་སིམ་འཛུལ་ལ་ཐུན་མོང་གི་གཏན་འགོག་བྱེད་དགོས་ཞིང་། མི་རིགས་ཀྱི་སྤོབས་སེམས་དང་འགྲིམ་འགྲིལ་ཇེ་དྲག་ཏུ་བཏང་སྟེ། འདྲ་མཉམ། མཐུན་སྒྲིལ། རོགས་རེས། འཆམ་མཐུན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་མི་རིགས་འབྲེལ་བ་བརྟན་བརླིང་། ངེས་པར་དུ་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྔར་བས་སྲུང་སྐྱོབ་དང་བེད་སྤྱོད་བྱ་དགོས།
     （2）མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ན་བོད་ཁམས་ས་ཁོངས་འགྲན་རྩོད་མཐོ་རུ་འདེགས་པར་ཕན།
        དེང་གི་སྤྱི་ཚོགས། རིག་གནས་ནི་སྟོབས་ཤུགས་ཤིག་སྟེ། རིག་གནས་ནུས་ཤུགས་ཡིན། རིག་གནས་ནུས་བའི་དཔལ་འབྱོར་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བྱས་རྗེས་མི་དམན་པ་འཇོག་ཐུབ། གཙོ་བོ་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ལ་བསམ་པའི་སྒུལ་ཤུགས་འདོན་སྤྲོད། བྱ་སྤྱོད་ཚད་ལྡན་དང་དངོས་བོའི་ཐོན་རྫས་ཀྱི་སྤུས་ཀ་དང་ཁ་སྣོན་རིན་ཐང་མཐོ་རུ་འདེགས་པ་ལས་མངོན་ཐུབ། རིག་གནས་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན། བོད་ཁུལ་དུ་རིག་གནས་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་སུ་བསྒྱུར་པའི་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གང་མང་མཆིས། འདི་ནི་ས་ཁོངས་འགྲན་ཤུགས་ཀྱི་གནས་སྟངས་ལེགས་པོ་ལ་རག་ལས། དེ་བས། བོད་ཁུལ་དུ་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲོང་སྐྱོབ་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ་ས་ཁོངས་ཀྱི་རིག་གནས་སློབ་གསོ་དང་སྤུས་མཚག་སློབ་གསོར་སྐུལ་སྤེལ་ཐོབ་ངེས། མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྔོགས་འདོན་བརྒྱུད་དེ། གནས་བབ་ལེགས་པོའི་རིག་གནས་ཐོན་ཁུངས་དཔལ་འབྱོར་གནས་བབ་བཟང་བོར་བསྒྱུར་ཏེ་བོད་ཁམས་སྤྱིའི་ས་ཁོངས་འགྲན་ཤུགས་མཐོ་རུ་འདེགས་པར་དོན་སྙིང་གལ་ཆེན་ལྡན།
    （3）མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ན་བོད་ཁུལ་མང་ཚོགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དཔལ་འབྱོར་ནུས་སྟོངས་ཇེ་དྲག་ཏུ་འགྲོ་བར་ཕན།
        རིག་གནས་འདུ་ཤེས་མི་འདང་བས་བོད་ཁུལ་གྱི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཐོན་ཁུངས་ཀྱིས་ས་ཁོངས་མི་གཤིས་འདུ་ཤེས་ཇེ་མཐོར་དང་ནུས་བ་འདོན་སྤེལ་གང་ལེགས་བྱེད་མ་ཐུབ་པའི་རིན་ཐང་གསར་སྤེལ་དང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་མ་ཐུབ་པ་རེད། དེ་བས་བོད་ཁམས་སུ་རིག་གནས་འཛུགས་སྐྲུན་གྱིས་རིག་གནས་འདུ་ཤེས་མཐོར་འདེགས་ལ་སྐུལ་འདེད་བྱེད་དགོས་ན་ངེས་པར་དུ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་མི་རིགས་རིག་གནས་ཐོན་རྫས་གསར་སྤེལ། རིག་གནས་ཐོན་ལས་དར་སྤེལ། ཁྱད་ལྡན་རིག་གནས་རིན་ཐང་དཔལ་འབྱོར་རིན་ཐང་དུ་བསྒྱུར་དགོས། འདི་ལྟར། དཔལ་འབྱོར་ནུས་ཤུགས་ཇེ་མཐོར་སོང་བ་དང་བསྟུན་ནས་དམངས་ཡོངས་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་མུ་མཐུད་དུ་མཐོར་འདེགས་སུ་འགྲོ་ངེས་ལ་བོད་ཁམས་སྤྱིའི་རིག་གནས་ལས་དོན་རྒྱུན་མཐུད་ངང་གོང་དུ་འཕེལ་བར་སྐུལ་འདེད་ཐེབས་ཐུབ།
    （4）མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་ན་བོད་ཁུལ་མང་ཚོགས་རིག་གནས་གཙོ་བོའི་ལྟེ་ཤུགས་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པར་ཕན།
        བོད་ཁུལ་མང་ཚོགས་གལ་ཏེ་རྗེས་དཔག་གི་རིག་གནས་སྤྲོ་བ་ཡོད་ཚེ། དེང་གི་རིག་གནས་སྣ་མང་གི་རྒྱབ་ལྗོངས་འོག གཙོ་ཁྲིད་རིག་གནས་ལ་བརྡར་ཤ་གཅོད་ཐུབ་པ་མ་ཟད་ཧུར་ཐག་གིས་ཁ་བྲལ་རིང་ལུགས་པ་སོགས་མི་ལེགས་པའི་འདུ་ཤེས་སིམ་འཛུལ་བཀག་འགོག་བྱ་ཐུབ། དེའི་མཚུངས་དུ། ཕྱི་ཕྱོགས་རིག་གནས་དང་ལེན་བྱེད་མོས་ལ་མི་རིགས་གཞན་དག་བར་གྱི་འགལ་ཟླ་དང་རྩོད་གཞི་ཞི་འཇགས་ཐག་གཅོད་བྱ་ཐུབ་ལ་འཆམ་མཐུན་སྤྱི་ཚོགས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་པར་མང་ཚོགས་རྨ་གཞི་བརྟན་པོ་བཏིངས།
        བཞི་བ། བོད་ཁུལ་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་ཐབས་ཇུས་དང་བསམ་འཆར།
    （1）མི་རིགས་གང་ཡིན་རུང་རང་མི་རིགས་ཀྱི་མི་རིགས་དམངས་སྲོལ་དངོས་མང་བཤམས་སྟོན་ཁང་ཡོད་དགོས།
རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གྲོས་སྐབས་བཅུ་བའི་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་བཞི་བའི་སྟེང་། རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གྲོས་ཨུ་ཡོན། རྒྱལ་ཁབ་རིག་དངོས་ཅུའུ་ཅུའུ་ཀྲང་ཧྲན་ཆི་ཞང་གིས་ཚོགས་ཆེན་ལ་གྲོས་གཞི་བཅོ་ལྔ་ཡར་ཞུ་བྱས། དེ་ནང་དུ་གཏོང་སྒོ་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། རིམ་བཞིན་མི་རིགས་རེ་རེའི་མི་རིགས་དངོས་མང་བཤམས་སྟོན་ཁང་གཅིག་རེ་ཡོད་དགོས་པའི་གྲོས་འགོ་བཏོན། དེར་མ་ཟད་རྒྱལ་ཁབ་ནོར་སྲིད་གྱིས་མི་རིགས། དམངས་སྲོལ་བཤམས་སྟོན་ཁང་འཛུགས་སྐྲུན་རོགས་སྐྱོར་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་སྟེ། ལས་གཞི། མ་དངུལ་ཕྱོགས་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་ཕྱོགས་ཞེན་ཆེ་དགོས་བའི་འབོད་སྐུལ་བཏང་། དཔལ་འབྱོར་འཛམ་གླིང་ཅན་གྱི་ཉིན་འདིར། དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་འགྲོས་ཧ་ཅང་མྱུར་བ་བརྒྱུད་བར་སྟོབས་དྲག་རིག་གནས་ཀྱིས་ནུས་ཞན་རིག་གནས་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་པ་དེ་བས་ཛ་དྲག་ཆེ། ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་རིན་ཐང་ཆེན་པོ་ལྡན་པའི་མི་རིགས་རིག་གནས་ཁ་ཤས་རིམ་བཞིན་ཉམས་དམས་སུ་འགྱུར་བཞིན་མཆིས། དོན་ངོ་མའི་དཔལ་འབྱོར་སྟེང་འབྱོར་ཕྱུག་ལྡན་མོད། རིག་གནས་སྟེང་བྱེ་ཐང་ལྟ་བུ་རེད། དངོས་མང་བཤམས་སྟོན་ཁང་ལ་དམངས་ཁྲོད་རིག་གནས་སྲུང་སྐྱོབ། སྣ་མང་རིག་གནས་སྲུང་སྐྱོབ་གི་ཕན་ཡོད་འདྲེན་བྱེད་ཀྱི་ཁྱད་ནུས་ལྡན། ང་ཚོའི་ཤེས་གསལ་ལྟར།རིག་གངོས་ནི་བསྐྱར་སོས་མེད། གལ་སྲིད་གཏོར་བརླག་ཐེབས་ན་སླར་གནས་བྱེད་ཐབས་བྲལ། རིགས་སོ་སོའི་ཕུལ་བྱུང་གི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་རྒྱུན་འཛིན་བྱེད་རྒྱུ་ནི་རིམ་པ་སོ་སོའི་སྲིད་གཞུང་དང་རིག་དངོས་བདག་དོམ་ལས་ཁུངས། སྤྱི་ཚོགས་ལས་རིགས་ཁག མི་སྒེར་ལ་གཡོལ་ཐབས་མེད་པའི་འགན་འཁྲི་ཡོད་པ་མ་ཟད་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་རླབས་ཆེན་བྱ་བཞག་ཅིག་ཡིན། ལག་ལེན་ལ་ར་སྤྲོད་ལྟར་ན། དངོས་མང་བཤམ་སྟོན་ཁང་འཛུགས་སྐྲུན་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱག་པ་ནི་རིག་དངོས་སྣ་མང། བདེ་འཇགས་ཁག་ཐེག་གི་གཞི་མ་ཡིན།
         ཁྱད་པར་དུ་བོད་ཁུལ་དུ་དེ་བས་མི་རིགས་རིག་གནས་དམངས་སྲོལ་རིགས་ཀྱི་དངོས་མང་བཤམས་སྟོན་ཁང་འཛུགས་པར་ཐུགས་ཁུར་དང་དོ་སྣང་བྱ་དགོས། བྱེད་ཐབས་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་སྤྱད་དེ། དཔེར་ན། ཆེད་དོན་རང་བཞིན་གྱི་བཤམས་སྟོན་ཁང་བཙུགས་ཆོག དེ་ལས་གཞན་ཕྱོགས་བསྡུས་རང་བཞིན་གྱི་དངོས་མང་བཤམས་སྟོན་ཁང་བསྐྲུན་ཆོག ད་དུང་ཀོའི་ཀྲིག ཀོང་ཞི། ཡུན་ནན་སོགས་ས་ཆ་ལྟར། མི་རིགས་སྐྱེ་ཁམས་བཤམས་སྟོན་ཁང་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་ཆོག མདོར་ན། མི་རིགས་དམངས་སྲོལ་བཤམས་སྟོན་ཁང་གི་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ན་བོད་ཁུལ་ལ་སྤུས་དག་མི་གཤིས་ཁོར་ཡུག་མཁོ་འདོན། རིགས་སོ་སོའི་སྔོན་ཐོན་རིག་གནས་འཛུགས་སྐྲུན། འཆམ་མཐུན་སྤྱི་ཚོགས་བསྐྲུན་པའི་ནང་དོན་གལ་ཆེན་ཡིན་ལ་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དར་སྤེལ། རྒྱུན་སྲུང། སྲུང་སྐྱོབ། རིག་གནས་སྣ་མང་རང་བཞིན་སྲུང་འཛིན་གྱི་ནུས་ལྡན་ཐབས་ལམ་ཡང་ཡིན།
    （2）རིག་དངོས་གདོད་མའི་ཡུལ་གྲུར་ཉར་སྲུང་བྱེད་པར་ཤུགས་སྣོན་བྱ་དགོས།
        བོད་ཁུལ་གྱི་ས་གཤིས་ཁོར་ཡུག་ཁྱད་པར་ཆེ་ལ་ཆོས་ལུགས་དད་མོས་དང་མི་གཤིས་ཁོར་ཡུག་གཞན་ཡུལ་དང་མི་འདྲ་བས་ཆོས་ལུགས་རིག་གནས། སྐྱ་སྤོའི་རིག་གནས་བསྐྲུན་པ་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་རིག་གནས་ཅུང་འཕེལ་རྒྱས་སུ་ཕྱིན། དཔེར་ན། དགོན་སྡེ་འཛུགས་སྐྲུན། ལྡེབས་རིས་དང་དགོན་པའི་ནང་དུ་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད་པའི་རིག་དངོས་དང་སྒྱུ་རྩལ། རི་ལུང་དང་བྲག་རི། རྫ་ལུང་། རྩ་ཐང་སོགས་སུ་ཐོར་ཡོད་པའི་རྡོ་བརྐོས་དང་བྲག་བརྐོས་རི་མོ་སོགས་རིག་དངོས་དངོས་མང་བཤམས་ཁང་དུ་བསྣུར་མི་འོས་ལ་སྤོར་ཀྱང་མི་སྲིད་དོ།། དེའི་མཚུངས་སུ། རིག་དངོས་འདི་དག་ཕྱི་རོལ་ཆར་ཟེགས་རླུང་རྡུང་གི་ཡུལ་དང་ཉར་ཚགས་བྱེད་དཀའི་ཁོར་ཡུག་ཏུ་གནས་མཐར་འཇིག་ཉེན་ལ་འཕྲད་འདུག གལ་ཏེ་རིག་དངོས་འདི་དག་བདག་ཉར་གང་ལེགས་བྱ་དགོས་ན་ངེས་པར་དུ་གནས་བབ་ལ་གཞིགས་ཏེ་བྱེད་ཐབས་སྤྱད་དེ་ས་དེས་ཁོར་ཡུག་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་སྣོན་དང་ཆེད་ལས་ལག་རྩལ་མི་སྣའི་མཛུབ་སྟོན། གཏོང་སྒོ་མང་དུ་བཏང་སྟེ་དགོས་ངེས་ཀྱི་འགོག་སྲུང་སྒྲིག་ཆས་ཉོ་སྒྲུབ་བྱས་ནས་གདོན་མའི་ཡུལ་གྲུར་རིག་དངོས་ཉར་ཚགས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་བསྐྲུན་དགོས།
    （3）དྲིལ་སྒྲོག་ལ་ཤུགས་བསྣན་ཏེ་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོབ་མིའི་སེམས་སུ་ཟུག་ཏུ་འཇུག་དགོས།
        བོད་ཁུལ་དཔལ་འབྱོར་ཅུང་རྗེས་ལུས་ཡིན་ལ་རིགས་སོ་སོའི་ངོས་ཟིན་ཆུ་ཚད་མཐོ་དམའ་མི་འདྲ། དེའི་མ་གཏོགས་ལས་བྱེད་མང་ཚོགས་ཁ་ཤས་ཀྱིས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྒྱུས་ལོན་མི་ཟབ་པ་དང་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་བ་ནི་རིག་གནས་སྡེ་ཁག་ཁོ་ནའི་ལས་ཀ་ཡིན་པར་འདོད་ཡོད། མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་མ་སྐུལ་རང་འགུལ་རང་བཞིན་ཞན་སྟབས་དམིགས་ཡུལ་མེད་པར་གསར་སྤེལ་དང་ཡང་བསྐྱར་གཏོར་བརླག་ཐེབས་པ་སོགས་རབ་དང་རིམ་པའི་དོན་རྐྱེན་ཚབས་ཆེན་བྱུང་།
        རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་འདུ་ཤེས་ཇེ་མཐོར་གཏོང་རྒྱུ་ནི་བོད་ཁུལ་གྱི་དུས་ཡུན་རིང་བོར་དཀའ་ཁག་ཆེ་བའི་འགན་འཁྲི་ཡིན་ལ་རིམ་པ་སོ་སོའི་སྡེ་ཁག་གིས་རྒྱབ་ཁབ་དང་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཚད་མཐོའི་འགན་ལེན་བྱེད་པ། རྒྱལ་ཁབ་རིག་གནས་བདེ་འཇགས་ལ་བརྩི་མཐོང་བྱེད་པ། མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དགོས་གལ་རང་བཞིན་ལ་ངེས་ཤེས་ཟབ་མོ་ཐོབ། རྒྱང་སྒྲོག བརྙན་འཕྲིན། ཚགས་པར། དྲ་རྒྱ་སོགས་སྨྱན་བྱེད་སྣ་ཚོགས་དང་བརྒྱུད་སྒྲོག་བྱེད་ཐབས་སྤྱད་དེ་སྤྱི་སྤྱོད་བརྡ་ཁྱབ་བསྟུད་མར་སྒྲོག་སྤེལ་དང་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཉིན་མོ5.18དངོས་མང་བཤམ་སྟོན་ཁང་གི་དྲིལ་སྒྲོག་ཉིན་མོ་སོགས་དུས་ཆེན་ཁྱད་པར་བ་བེད་སྤྱད་དེ་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་འགྲེམ་སྟོན། དམངས་སྲོལ་རིག་གནས་འགྲེམ་སྟོན། མི་རིགས་རིག་གནས་རིག་རྩལ་ལེ་ཚན་སྐོར་སྐྱོད་འཁྲབ་སྟོན་སོགས་རབ་དང་རིམ་པའི་བྱ་འགུལ་སྤེལ་ཏེ་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་ཀྱི་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་ངོས་ཟིན་དང་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་རང་འགུལ་རང་བཞིན་ཇེ་མཐོར་གཏོང་དགོས།དེའི་མཉམ་དུ། ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་རིག་གནས་དང་མི་རིགས་སྙིང་སྟོབས་མཚོན་ཐུབ་པ།དམངས་ཁྲོད་ཁྱད་ཆོས་འབུར་ཐོན་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རིམ་པ་སོ་སོའི་སློབ་གྲྭའི་སློབ་དེབ་ཏུ་འཁོད་དེ་བོད་ཁུལ་གྱི་ན་ཆུང་གཞོན་ནུ་ཚོ་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལ་དགའ་ཞེན་ཆེ་བའི་འདུན་པ་དྲག་ཏུ་བཏང་སྟེ། རིམ་པ་སོ་སོའི་སློབ་གྲྭའི་རིག་རྩལ་སློབ་གསོའི་མི་རིགས་རིག་གནས་སྒྱུ་རྩལ་དར་སྤེལ་གྱི་འོས་འགན་དང་ལེན་བྱ་དགོས།
    （4）མ་དངུལ་མང་དུ་བཏང་སྟེ། མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་དོན་འཁྱོལ་བྱ་དགོས།
        བོད་ཁུལ་གྱི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ནི་ས་ཚུགས་མང་བ། རྒྱ་ཆེ་བ། ལམ་ཐག་རིང། མིག་སྔའི་བར་ཏུ། གཞི་རིམ་སྲུང་སྐྱོབ་རྩ་འཛུགས་ད་རུང་ཧ་ཅང་ཉག་ཕྲ་ཞིང་ས་ཆ་ཁ་ཤས་སུ་སྔར་བཞིན་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་བའི་སྒྲིག་གཞི་དང་ཆེད་ལས་མི་སྣ་འཛུགས་གྲུབ་བྱུང་མེད། མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་བྱ་བ་ཁྱབ་བཤེར་བྱས་ནས་སྔོགས་འདོན་གདམ་བསྲེས། ལས་སྣ་གསོ་སྦྱོང་ནས་དཔྱད་གཞི་ལེགས་སྒྲིག འཆར་འགོད་སྲུང་སྐྱོབ་ནས་མྱུར་སྐྱོབ་བེད་སྤྱོད་ཐ་དག་མ་དངུལ་གྱིས་རྒྱབ་སྐྱོར་ལ་བརྟེན་དགོས། ཉེ་བའི་ལོ་འགའི་རིང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མི་རིགས་ས་ཁུལ་གྱི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་ཐད་མ་དངུལ་གཏོང་གྲངས་མང་དུ་སོང་མོད། ས་རྒྱ་ཆེ་ལ་རྨང་གཞི་ཞན་པའི་བོད་ཁུལ་ལ་མཚོན་ན། རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་གི་གྲོན་དངུལ་ད་རུང་མི་འདང་བའི་གནས་ཚུལ་ཧ་ཅང་ཚབས་ཆེ་ཞིང་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོབ་ཁྲིམསབསྟར་མི་སྣ་དང་ཆེད་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་ལས་སྣ་དང་སྲུང་སྐྱོབ་སྒྲིག་ཆས་འོས་སྦྱོར་བྱེད་པར་བྲེལ།
    （5）མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་སྲུང་སྐྱོབ་དང་གསར་སྤེལ་བྱ་དགོས།
        ཐོག་མར། ངེས་པར་དུ་གསལ་བཤད་བྱ་དགོས་བ་ཞིག་ནི། དངོས་བོའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ལ་མཚོན་ན་སྲུང་སྐྱོབ་ནི་འགག་རྩ་ཡིན། སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་འོས་འཚམ་གྱི་བེད་སྤྱོད་དང་གསར་སྤེལ་བྱས་ན་ད་གཟོད་རང་རྒྱལ་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོབ་བཅའ་ཁྲིམསཀྱི་འབྲེལ་ཡོད་གཏན་འཁེལ་དང་མཐུན། དེ་ལྟར་ད་བཟོད་མི་རིགས་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྒྱུན་སྲུང་བྱ་ཐུབ།
        རིག་དངོས་གཏོར་བརླག་རིན་དོད་དུ་གསར་སྤེལ་བྱེད་པར་རྩ་བ་ནས་གཏན་འགོག་བྱས་ཏེ་གསར་སྤེལ་བེད་སྤྱོད་བྱ་དགོས།དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་ཁྲོད་ཆེས་གདོད་མ། ཆེས་རང་བྱུང་། ཆེས་ལྷད་མེད་ཀྱི་རིག་གནས་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་གཞི་རྒྱུ་ལྡན་པ་དེ་དག་མ་བཅོས་སྔར་གནས་ཀྱི་སྲུང་སྐྱོབ་དང་རྒྱུན་སྐྱོང་བྱེད་པའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་། དུས་རབས་རང་བཞིན་ཀྱིས་མི་རིགས་དམངས་ཁྲོད་རིག་གནས་གསར་རྩོམ། འཁྲབ་སྟོན། འགྲན་སྡུར་སོགས་བྱ་འགུལ་སྤེལ་འོས་ལ་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་རྒྱུན་སྐྱོང་ཁྲོད་གོང་དུ་སྤེལ་ཏེ་མུ་མཐུད་དུ་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་རིག་གནས་འདོད་བློ་སྐོང་དགོས། དེའི་མཉམ་དུ། ཕན་ཡོད་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་འོག དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཤུལ་བཞག་དང་གནས་སྐོར་དཔལ་འབྱོར་ཟུང་འབྲེལ་ལ་སྐུད་འདེད་བྱ་ཆོག་ལ་དམངས་སྲོལ་རིག་གནས་སྤྱི་གླིང་།རིག་གནས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཁུལ། དམངས་སྲོལ་རིག་གནས་སྤྱི་གླིང་། རིག་གནས་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོབ་ཁུལ། དམངས་ཁྲོད་བཟོ་རྩལ་རི་མོ། དམངས་སྲོལ་འཁྲབ་སྟོན་སྲང་ལམ་ཕྲ་མོ་སོགས་རིག་གནས་སྲང་ལམ་འཆར་འགོད་འཛུགས་སྐྲུན། ཧུར་ཐག་གི་སྲུང་སྐྱོབ་རྒྱུན་སྐྱོང་སྤྲོ་གསེང་གནས་སྐོར་གཞི་གཅིག་ཅན་གྱི་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཐོན་ལས་གདོས་བཅས་བསྐྲུན་དགོས། གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་དངོས་བོ་མ་ཡིན་པའི་རིག་གནས་ཚོང་རར་ཞུགས་ན་ས་ཞིང་བཀོལ་སྤྱོད། དཔྱ་ཁྲལ་འཇལ་སྤྲོད། མི་སྣ་སྒྲིག་གཞི་སོགས་ཕྱོགས་ནས་དམིགས་བསལ་གཟིགས་སྐྱོང་གོ་རྒྱབ་རོགས་ལ་བརྟེན་ནས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱིས་སྲུང་སྐྱོབ་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།
          རྩོམ་པ་པོའི་ངོ་སྤྲོད།
          སྒོ་མེ•དོན་འགྲུབ་ཚེ་རིང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མཚོ་ནུབ་ཁུལ་རྒྱང་སྒྲོག་བརྙན་འཕྲིན་ཁང་བོད་སྐད་སྡེ་ཚན་གྱི་ཀྲུའུ་རེན། སྤྱི་ཁྱབ་རྩོམ་སྒྲིག་པ། ཞིབ་འཇུག་བྱ་ཡུལ། མི་རིགས་རིག་གནས་དྲིལ་སྒྲོག་དང་དམངས་སྲོལ་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མུས་མཆིས།