དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་དང་ཁོང་གི་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བའི་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ།

2 ཡང་ཁ་ཅིག་གིས་ཚིག་མཛོད་འདིའི་ནང་དུ། པ་ནི་ཆུ་ཡི་མིང་རྒྱ་གར་སྐད་ཡིན། ཞེས་པ་འདི་རྒྱ་གར་སྐད་ལ་མཁས་པའི་དགེ་ཆོས་དང་བྷ་བུ་མཐར་ཕྱིན་ལྟ་བུ་ལས་མི་ཤེས་པ་དང་། རྒྱ་ཤུག་ཆི་ག་བ་ཞེས་པ་ཤིང་ཏོག་ཤུག་པའི་བྱེ་བྲག་ཅེས་པའང་སྣང་ཞེས་པ་དགེ་ཆོས་ཀྱི་གསེར་གྱི་ཐང་མར་ཤུག་ཐོག་ལ་མི་འདོད་པ་དང་མཐུན་ལ་ཀརྐཊ་སྡིག་སྲིན་ཞེས་པ་ཡང་དགེ་ཆོས་ཀྱིས་གསར་རྙེད་ཅིག་ཡིན་སྔོན་གྱི་རྩིས་གཞུང་དུ་མ་ན་སྦལ་བར་བཤད་འདུག་པ་བཅས་ལས་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱིས་འབྲས་སྤུངས་ནས་རྙེད་པའི་བློ་བསྐྱེད་ཅིག་མ་ཡིན་པ་གསལ་བོར་རྟོགས་ཟེར་བ་ནི་དེ་བས་ཀྱང་མ་ངེས་པ་སྟེ་ཚིག་མཛོད་ནི་གཞན་གྱི་ལེགས་ཆ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་བྱ་དགོས་པ་སྨོས་མ་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་པས་ཚིག་མཛོད་དེ་ལས་འགྲེལ་གང་བྱུང་ཐམས་ཅད་རྩོམ་པ་བོའི་གསར་དུ་ཤེས་དགོས་པའི་ངེས་པ་ག་ལ་ཡོད། དེ་དགེ་ཆོས་ཀྱིས་གསར་དུ་ཤེས་ཀྱང་འགལ་བ་མེད་དེ་དགེ་ཆོས་ཀྱི་རྩོམ་ཡིག་མང་བོ་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱིས་བཀླགས་ཡོད་པ་ནི་ཐེ་ཚོམ་མི་དགོས་པ་ཞིག་རེད།
ཡང་ལ་ལས། ཚིག་མཛོད་འདིར་ཨ་མདོ་ཁ་སྐད་གང་མང་ཞིག་འདུག་ཅིང་སོག་པོ་དགེ་བཤེས་ཁོང་ཨ་མདོར་བཞུགས་མྱོང་མེད་པས་དགེ་ཆོས་ཀྱི་ཡིན་པ་གསལ་ཟེར་ཀྱང་འོ་ན་དགེ་ཆོས་སོག་ཡུལ་དུ་མ་བཞུགས་པས་སོག་སྐད་མི་མཁྱེན་པས་འདིར་སོག་པོའི་ཐ་སྙད་འགྲེལ་ལེགས་པོ་གཞན་ན་མེད་པ་གང་མང་ཞིག་ཡོད་ལ་ཇི་ལྟར་འགྲེལ་ལམ།
3 མ་བཅོལ་ལྒིགས་བམ་བྲི་བའི་བྲེལ་ཟིང་གིས། མི་ལོ་བཅུ་གསུམ་དལ་གྱིས་ཟད་པ་ལས་ཞེས་པས་འདི་དག་དགེ་ཆོས་ཀྱི་ཡིན་པ་ཤེས་ཐུབ་ཟེར། མི་ལོ་བཅུ་གསུམ་ཟད་ན་དགེ་ཆོས་ཀྱི་ཡིན་དགོས་པ་ནི་ངེས་པར་དགོད་བྲོ་བ་ཞིག་ཡིན་པས་དགག་པ་གཏོང་དགོས་དོན་ཅི་ཡང་མི་འདུག
4 ཚིག་མཛོད་དེ་དགེ་ཆོས་ཀྱི་ཡིན་ཟེར་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་གཞི་གཟུང་ས་གཞན་ཞིག་ནི་དེའི་ནང་དུ་ཨ་མདོའི་ཁ་སྐད་གང་མང་ཞིག་ཡོད་པས་ཡིན་ཟེར་མོད། དེ་ནི་ཚིག་མཛོད་སྒྲིག་སྟངས་ལ་ཆ་རྒྱུས་ཅི་ཡང་མེད་པས་མགོ་བོ་མགལ་མེ་བཞིན་འཁོར་བ་ཞིག་ཡིན་ཏེ་ཚིག་མཛོད་ཅིག་ཡིན་ན་བོད་ཀྱི་ཡུལ་གྲུ་ཆེན་པོ་གསུམ་གྱི་སྐད་ལ་རྒྱུས་ཡོད་མེད་ལ་མ་བལྟས་པར་དཔེ་ཆ་མང་བོ་ལས་ཐ་སྙད་གང་མང་ཞིག་གསག་དགོས་ལ་ཡང་གཅིག་བཤད་ན་སྔོན་གྱི་སྤྱི་སྐད་ལ་མེད་པའི་ཐ་སྙད་ཡུལ་སྐད་ལས་ལེགས་པོ་འཚམ་པོ་ཞིག་གིས་ཁ་སྐོང་བ་ན་ཤིན་ཏུ་འོས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ་ངེས་པར་དགོས་པ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན།
5 ལ་ལས་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་མ་གཏོགས་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱིས་དེ་འདྲ་རྩོམ་མི་ཐུབ་ཟེར་བའང་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ལ་རྒྱུས་མེད་པའི་གཏམ་མོ། །གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱིས་རྒྱ་སྐད་དང་དབྱིན་སྐད་ཤེས་མིན་མ་ཤེས་ཀྱང་སོག་ཡིག་དང་སོག་སྐད་ཤེས་པས་སོག་པོའི་ཐ་སྐད་ཀྱི་སྒྲིག་སྟངས་ཤེས་ཤིང་། ད་དུང་རྒྱ་གར་སོགས་ལ་ཡང་སོང་མྱོང་བས་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ལ་དེ་འདྲ་རྩོམ་པའི་ནུས་པ་མེད་སྙམ་པ་ནི་རང་ལ་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ཐད་ལ་དཔྱོད་པའི་ནུས་པ་མེད་པར་བསྟན་ཏོ། །
      ལྷག་པར་དེབ་འདིའི་སྒྲིག་སྟངས་ནི་སྔོན་ཆད་བོད་ལ་མེད་ཅེས་ཐན་སྐད་སྒྲོག་པ་ནི་བོད་ཀྱི་བརྡ་དག་གི་ཚུལ་ལ་འདྲིས་ཆ་ཞན་པའི་རྟགས་ལས་གཞན་དུ་མེད་དེ། ཨ་ལག་ཤ་ངག་དབང་བསྟན་དར(1759_  )གྱི་གངས་ཅན་བརྡའ་གསར་རྙིང་ལས་བྱུང་བའི་བརྡའ་ཡིག་བློ་གསལ་མགྲིན་རྒྱན་ཞེས་བྱ་བ། ⑿དེ་ཡང་ཀ་ཕྲེང་ལྟར་བསྒྲིགས་ཡོད་པ་དང་། མཁས་པའི་དབང་བོ་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་གི་དག་ཡིག་ཐོན་མིའི་དགོངས་རྒྱན་ཡང“རབ་རྒྱལ་ལྕགས་འབྲུག་ལོ（1940）ནས་མགོ་བརྩམས། ལོ་དྲུག་གི་རིང་ཁོམ་ལོང་ནམ་ཡོད་ལ་བརྩོན་པ་མ་བཏང་བར་བྲིས་པ། ཤིང་བྱ་ལོའི（1945）སྣོན་ཟླ་བའི་དཀར་ཕྱོགས་རྫོགས་པ་གསུམ་པ⒀”ལ་གྲུབ་ཅིང་། དེའི་སྒྲིག་སྟངས་ཀྱང་དེང་རབས་ཀྱི་ཚིག་མཛོད་སྒྲིག་སྟངས་དང་མཐུན་པས་ན་འདི་ལྟ་བུའི་སྒྲིག་སྟངས་བོད་ན་མེད་ཅིང་དགེ་ཆོས་ཁོ་ན་ལས་མ་གཏོགས་འབྱུང་མི་ཐུབ་པར་སྨྲ་བ་ནི་རང་གི་སྣང་བ་གསོ་བའི་སྐད་ཆ་ཞིག་ལས་ཞིབ་འཇུག་པ་ཞིག་གི་ངག་ལས་འདོན་འོས་པའི་སྐད་ཆ་ཞིག་མིན་ཏེ་རྒྱུན་ཤེས་ཀྱི་ནོར་འཁྲུལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་པས་སོ། །ཀཱ་ལི་ཕྲེང་བསྒྲིགས་ཀྱི་དག་ཡིག་ཐམས་ཅད་ཀ་ཕྲེང་ལྟར་བསྒྲིགས་ཡོད་པ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་དེ་ནི་རང་ཉིད་མཐོང་རྒྱ་མེད་པའི་སྐྱོན་ལས་གཞན་མིན་ནོ། །
6 ཡང་ལ་ལས“དགེ་ཆོས་ཀྱིས་སྐྱིད་ལ་སྡུག་པའི་འཇིག་རྟེན་མི་ཡུལ་འདིར། །ཤི་ཡང་ཕྱི་མིག་ལྟ་བའི་རེ་བ་ཡིས། །”ཞེས་པའི་ཚིག་རྐང་འདི་གཉིས་དགེ་ཆོས་ཀྱིས་གཞས་སུ་གཏོང་བར་བཤད་པས་དགེ་ཆོས་ཡིན་ཟེར་ཞིང་དེ་ཁུངས་ནི་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་གྲོགས་པོ་ཅོ་ནེ་བ་ཨ་ལགས་འཇམ་དབྱངས་ཀྱིས། སྐྱིད་ལ་སྡུག་པའི་འཇིག་རྟེན་མི་ཡུལ་འདིར། །ཤི་ཡང་ཕྱི་མིག་ལྟ་བའི་རེ་བ་ཡིས། །ཟེར་བ་དེ་འདྲ་བོ་ཁོང་རང་གི་གླུ་བཏང་ཡག་གི་རྩོམ་ཞིག་ཡོད་པ་རེད། ཅེས་དང་། གཞོན་དུས་དགའ་བའི་ཆུང་མ་ངས་མ་བླངས། །རྒས་དུས་དགོས་པའི་ནོར་རྫས་ངས་མ་བསགས། །སྤྲང་བོའི་མི་ཚེ་ལྕགས་སྨྱུག་ལྷན་ཅིག་ཏུ། །རྫོགས་པ་འདི་ནི་བདག་གི་སྣང་བ་སྐྱོ། །དེ་འདྲ་བོ་ཡོད་པ་རེད། དེ་གླུའི་གྲས་ལ་བཏང་གི་རེད། སྐྱིད་ལ་སྡུག་པའི་འཇིག་རྟེན་མི་ཡུལ་ཟེར་བ་དེ་ཧོར་ཁང་དགེ་བཤེས་ཁོང་རང་གི་རྩོམ་ཟེར་ནས་བྲིས་ཡོད་པ་རེད་ནས་རྒྱུ་མཚན་གཅིག་དེ་ཡིན⒁ཞེས་ཟེར་མོད། དེ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་ནི་ཁོང་གིས་སྐབས་དེར་དངོས་སུ་མཐོང་བ་བཤད་པ་མ་ཡིན་པར་དག་ཡིག་དེ་དགེ་ཆོས་ཀྱི་ཡིན་པར་བསྒྲུབ་འདོད་པའི་ཚིག་ཅིག་ཡིན་ཀྱང་དེ་ནི་ཤིན་ཏུ་མ་ངེས་པ་ཞིག་རེད།
      བསྟན་པའི་སྒྲོན་མེའི་གསུང་ན་ཀུན་མཁྱེན་འཇིགས་མེད་དབང་བོ་དང་མཁས་གྲུབ་རིན་པོ་ཆེའི་གསུང་ཇི་མ་ཇི་བཞིན་ཚིག་རེ་གཉིས་ལ་བཟོ་བཅོས་བྱས་ནས་བཀོད་པ་ཡང་ཡོད་ལ་ལྷག་པར་སློབ་གཉེར་བསླབ་བྱ་ན་མཁས་གྲུབ་རིན་པོ་ཆེ་དང་རྒྱལ་དབང་ལྔ་བ། ཀུན་མཁྱེན་འཇིགས་མེད་དབང་བོ་སོགས་ཀྱི་ཚིག་སྣ་མང་བོ་བསྡུས་ཡོད་ལ། གཞན་ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད་དང་། རྒྱལ་བོ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ལས་སྔོན་གྱི་ཚིག་འགྲོས་ཇི་ལྟ་བུ་བཞིན་དུ་བཀོད་པ་མང་ལ་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གསུང་ན་ཡང་། སྔོན་གྱི་ཚིག་ལ་བཟོ་བཅོས་བྱས་ནས་བཀོད་པ་མང་དེ་དཔེར་ན།“ཁ་རྒྱ་དང་ནི་རྒན་གྱའི་བར་ཡང་རིང་། །དབུས་དང་ཨ་མདོའི་ལམ་ནི་ཤིན་ཏུ་རིང་། །མ་ག་དྷཱ་དང་བོད་ནི་ཆེས་ཆེར་རིང་། །ལེགས་སྦྱར་དངོས་དང་སུམ་རྐང་དེ་བས་རིང་། །ཞེས་པ་འདི་ནི་མདོ་ལས། ནམ་མཁའ་དང་ནི་ས་གཞིའི་བར་ཡང་རིང་། །རྒྱ་མཚོའི་ཕ་རོལ་ཚུར་རོལ་མཐའ་ཡང་རིང་། །ཤར་དང་ནུབ་ཀྱི་བར་ཐག་ཆེས་ཆེར་རིང་། །ཕལ་དང་དམ་པའི་ཆོས་ཀྱང་དེ་བས་རིང་། །⒂”ཞེས་པ་འདིར་ལད་འབྲི་བྱས་པ་དང་། ཡང་དགེ་ཆོས་ཀྱི།“ན་ཆུང་བུ་མོས་སྐྱེས་པ་འདོད་པ་ནི། །སྐོམ་པ་ཆུ་ལ་འཕྲད་པའི་དོ་ཟླ་མིན། །ཆགས་ལྡན་སྙིང་ལ་སྐྱེས་བུ་དྲན་པ་ནི། །ལྟོགས་པ་ཟས་ལ་རྔམ་པའི་དོ་ཟླ་མིན། །ཕ་མ་བཙན་པོས་དེ་ལ་གེགས་བྱས་པ། །ཁྲི་མོན་དོང་དུ་བཅུག་པའི་དོ་ཟླ་མིན། །ཆོས་སྒོ་བཙན་པོས་དེ་ལ་ཁྲིམས་བྱས་པ། །བཙོན་པ་ཚེ་སྒོ་འཁུར་བའི་དོ་ཟླ་མིན། །”ཞེས་པ། བཀའ་ཐང་གི་ཚིག་སྟེ། “བུད་མེད་སྙིང་དུ་སྐྱེས་པ་ཞུགས་པ་ནི། །ནད་དུ་སྙིང་རླུང་ཞུགས་པའི་དོ་ཟླ་མིན། །སྐྱེས་པའི་སྙིང་དུ་བུད་མེད་ཞུགས་པ་ནི། །སྨྱོ་འདྲེ་རྒྱལ་འགོང་ཕལ་གྱི་དོ་ཟླ་མིན། །བཟའ་མི་སྙོམས་ཆུང་ཁྱིམ་ཐབ་བྱེད་པ་ནི། །ཆོམ་རྐུན་ཨ་ར་ཕལ་གྱི་དོ་ཟླ་མིན། །⒃”ཞེས་པའི་ཚིག་སྣ་བཅོས་པ་སོགས་ཡོད་པས་སོ། །གཞན་ཡང་ས་སྐྱའི་ལེགས་བཤད་དང་རྒྱལ་བོའི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ལས་སྔོན་གྱི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མང་བོའི་ཚིག་སྣ་བསྡུས་ཡོད་པས་དེ་དག་གི་རྩོམ་པ་བོ་ཡང་སྔོན་གྱི་དེ་དག་ཡིན་པར་འདོད་དགོས་སོ། །
7 ཡང་ཅོ་ནེ་མཆེད་པ་ཨ་ལགས་ཀྱིས“མཐར་ཕྱིན་བྷ་བུ …… ཁོང་གིས་གསུང་ཡག་ལ། དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ཀྱིས་ངའི་བརྩམས་པའི་ཚིག་མཛོད་དེ་འཁྱེར་ནས་ང་ལ་རྩ་བ་ནས་རེག་མ་སོང་གསུང་གི་འདུག⒄”ཞེས་ཁོང་གཉིས་ཀའི་སྒྲིག་བཞིན་པ་དག་དགེ་ཆོས་ཀྱིས་འཁྱེར་ནས་རྩ་མེད་དུ་བུད་སོང་བར་གླེང། འོན་ཀྱང་དེ་ནི་བདེན་མིན་གང་ལྟར་རྗེས་སུ་ཀིརྟི་ཚང་གིས་རྙེད་ནས་དཔེ་མཛོད་ཁང་ལ་ཕུལ་ཡོད་པ་དེ་ཡིན་པས་དགེ་ཆོས་ཀྱིས་འཁྱེར་ནས་རྩ་མེད་དུ་བཏང་མེད་ལ་རྐུན་མིང་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ལ་འགེལ་དོན་ཡང་ཅི་ཡང་མེད་དོ། །
8 ཡང་ལ་ལས་ཧོར་ཁང་གིས་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་བརྩམས་པར་བཤད་པ་ནི་ཧོར་ཁང་སོག་པོའི་རྒྱུད་ཡིན་པས་སོག་པོའི་ཕྱོགས་ཞེན་བཟུང་བ་ཡིན་ཟེར་ཀྱང་དེ་ནི་གཞན་ལ་ཆེད་དུ་དམའ་ཕབ་པའི་ཚིག་ཅིག་སྟེ་མདོར་ན་གཞན་དག་ཀྱང་རང་གི་མི་གཤིས་ཀྱི་ཚད་དུ་བཟུང་བ་འདྲ་བས་དེ་འདྲའི་ཐ་ཤལ་གྱི་གཏམ་བློ་ལྡན་དག་གི་དབུས་སུ་འདོན་འོས་པ་ཞིག་གཏན་ནས་མིན་ནོ། །ང་ཚོ་སུ་ཡང་ཧོར་ཁང་ལ་གསལ་ཆ་ཅི་ཡང་མེད་པས་སྐད་ཆ་དེ་འདྲ་བཤད་པའི་ཐོབ་ཐང་ཞིག་གཏན་ནས་མེད་པས་ཧོར་ཁང་མི་ག་འདྲ་ཞིག་ཡིན་མིན་གསལ་ཐག་ཆོད་པའི་སྒོ་ནས་བཤད་དཀའ་ཡང་དགེ་ཆོས་ཀྱིས་རང་གི་སློབ་མ་རྣམས་ལས་བློ་གཏད་ས་ཉག་གཅིག་ཡིན་པ་ཁོང་གིས་རང་གི་གསུང་རྩོམ་དག་ཁོང་ལ་བཅོལ་བས་ཤེས་ཏེ། དེ་ལས་གཞན་ཞིག་ལ་བཅོལ་ས་མ་རྙེད་པ་ནི་ཁོང་གི་སློབ་མའི་ཁྲོད་དུ་ཁོང་འདྲ་བའི་མི་གཤིས་ལེགས་པོ་ཞིག་མེད་པ་གསལ་བོར་མཚོན་པ་མ་ཡིན་ནམ།
      ལྷག་པར་ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་ལས་དེབ་ཐེར་དཀར་བོ་ཤིང་པར་དུ་སྐྲུན་མཁན་ཡང་ཧོར་ཁང་ཡིན་ལ་ཁོང་གི་གསུང་རྩོམ་ཀུན་ཉར་ཚགས་བྱེད་མཁན་ཡང་ཧོར་ཁང་བསོད་ནམས་དཔལ་འབར་ཡིན་པས་དེ་ནི་དགེ་ཆོས་ཀྱི་གསུང་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་པ་མ་གཏོགས་དགེ་ཆོས་ཀྱི་རྩོམ་རྐུ་མཁན་གྱི་གྲས་སུ་གཏོགས་པ་ཞིག་ག་ལ་ཡིན། བདག་གིས་ཤེས་གསལ་ལྟར་ན་ཁོང་ནི་རང་གི་ཁེ་ཕན་གྱི་ཆེད་དུ་མི་རིགས་ལ་གནོད་པའི་བྱ་བ་བྱེད་མཁན་ཞིག་མིན་ལ་དགེ་རྒན་གྱི་ཕྱག་རྩོམ་བརྐུས་ནས་གཞན་ལ་སྟེར་མཁན་ཞིག་དེ་བས་ཀྱང་ག་ལ་ཡིན།
ལྔ་བ། 《བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》དགེ་ཆོས་ཀྱི་མ་ཡིན་པའི་སྐོར་བཤད་པ།
      ན་གཞོན་ཕྱོགས་རིས་ཅན་དག་གིས《བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་ཡིན་ཟེར་བ་ནི་བོད་ཀྱི་ཕྱོགས་རིས་ཀྱི་དབང་དུ་སོང་བ་ཡིན་ལ། 《སྲིད་དོན་རྒྱལ་རབས》དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་བརྩམས་པ་ཡིན་ཟེར་བ་ནི་ཨ་མདོ་བའི་ཕྱོགས་རིས་སུ་སོང་བའོ། །ལྷག་པར་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་མིན་ཟེར་བ་འདི་སོག་པོའི་མཁས་པས་བོད་ལ་བཞག་པའི་བྱས་རྗེས་བསུབ་འདོད་པ་ཁོ་ན་སྟེ། དེ་ནི་རིག་གཞུང་གི་ཁོངས་གཏོགས་སུ་བྱུང་བའི་ནད་ངན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ལས་སྒྲུབ་བྱེད་རྣམ་དག་ཅི་ཡང་མེད་དོ། །དེ་བས་དེ་དག་གིས་བཀོད་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ལྟར་སྣང་ཡིན་པ་མ་ཟད་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ཡིན་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་འདི་ལྟར།
1 《བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་ཡིན་ཟེར་བ་དག་གི་གཞི་གཟུང་ས་གཙོ་བོ་ནི་ཅོ་ནེ་མཆེད་པ་ཨ་ལགས་འཇམ་དཔལ་ལ་བཅར་འདྲི་བྱས་པ་ལས། “དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ཁ་སྐོང་གི་མཇུག་སྐྱེལ་བྱེད་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ལ་བཅོལ་ཡོད་པ་འདྲ། ཁོང་གི་ལྕགས་སྨྱུག་འཁྱེར་ཡོང་ནས་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་སྐུ་མདུན་ལ་བཅར་གྱི་འདུག དེ་དུས་འདིའི་བར་དུ་འདི་བཅུག་ཤོག་གསུངས་ནས་བཀའ་གནང་བ་དེ་འདྲ་ངས་ཐེངས་ཁ་ཤས་ལ་མཐོང་མྱོང⒅”ཟེར་བ་དེ་རེད།
      འོན་ཀྱང་ང་ཚོས་དེ་ལས་གསལ་བོར་མཐོང་བ་ནི་བཅོལ་བ་འདྲ། ཞེས་རང་ལ་ངེས་གཏད་མེད་པའི་ཚིག་བཤད་ཡོད་ཅིང་། ཁོང་གི་གསུང་ལ་བལྟས་ན་ཁོང་ནི་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ལ་མི་དགའ་མཁན་ཞིག་རེད། འོན་ཀྱང་ཁོང་གི་གསུང་གི་ཞར་ལ། དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ཚིག་མཛོད་ཅིག་འབྲི་བཞིན་ཡོད་པ་གསལ་བོར་བཤད་ཡོད་ལ། འབྲི་མཁན་ཡང་ཁོང་ཡིན་པ་ལས་དགེ་ཆོས་མིན་པ་དང་དགེ་ཆོས་ལ་བཀའ་འདྲི་ཞུ་བཞིན་པ་དེ་རེད། དེ་ལས་བལྟས་ན། འདིའི་བར་ལ་འདི་ཆུགས་ཟེར་སྲོལ་ལ་དེ་ནི་ཁོང་ལ་བློ་དྲིས་པ་ཞིག་ལས་དགེ་ཆོས་ཀྱིས་བྲིས་པ་མིན་པ་གསལ་བོ་རེད། གལ་ཏེ་དགེ་ཆོས་ཀྱི་ཡིན་ན་ཁོང་གི་འབྲི་ངེས་པ་ལས་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ལ་འདིའི་བར་དུ་འདི་ཆུགས་ཟེར་དོན་མེད་པའི་ཕྱིར། གལ་ཏེ་ཁོང་གིས་བརྩམས་པ་ཞིག་ཡིན་ན་ཁོང་གི་སློབ་བུ་དག་ལ་ལས་བཅོལ་བ་ལས། དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ལྟ་བུ་ལ་ལས་བཅོལ་དོན་གཏན་ནས་མེད་དོ། །དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་ཚིག་མཛོད་ཅིག་གྲུབ་ཡོད་མེད་ཀྱང་ཐེ་ཚོམ་ཟ་དགོས་པ་ཞིག་རེད།
      མང་ཆེ་བས་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་དག་ཡིག་ཅིག་བརྩམས་ཟེར་བཞིན་ཡོད་མོད། དོན་ངོ་མར་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་དག་ཡིག་ཅིག་བརྩམས་ཡོད་པ་ནི་ད་སྔ་གཞི་འཛིན་ས་མེད། ད་སྔའི་གཞི་གཟུང་ས་གཅིག་ནི་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་དང་བྷ་བུ་མཐར་ཕྱིན་གཉིས་ཀྱིས་ཚིག་མཛོད་ཅིག་བསྒྲིགས་པའི་གཏམ་དེ་རེད། དེ་ཡང་ཐོག་མར་མགོ་འཛིན་མཁན་རྣམ་པ་གཉིས་ཡིན་ཀྱང་། དེ་ལེགས་པར་གྲུབ་ཡོད་མེད་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་དགོས་པ་ཞིག་སྟེ། “ཀ་བློན་སྦུག་གི་མཐར་ཕྱིན་དཔར་ཁང་ནས་ལྷག་བསྡད་པའི་ཚིག་མཛོད་མཇུག་མ་འཁྱོལ་བའི་རྩོམ་འཕྲོ་ཅན་གྱི་པར་བརྒྱབས་འདུག  ང་ཕྱི་ལོ1980ལོར་དེར་འགྲོ་བའི་སྐབས་མཐར་ཕྱིན་བྷ་བུ་ལགས་ཀྱི་པར་ཁང་ནས་ཅ་ཆའི་བར་བརྒྱབས་གྲུབ་འདུག ཚིག་མཛོད་འདིའི་མགོ་དང་བོ་ཚུགས་དུས་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་སོགས་ཡོད་ས་རེད⒆”ཅེས་གསལ། དེ་ནི་མང་བོ་ཞིག་གིས་བསམ་པའི་དགེ་ཆོས་ཀྱི་དག་ཡིག་ཡིན་མོད། དེའི་ནང་དུ་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱང་ཡོད་དེ། “སྐབས་དེ་དུས་ཀ་བློན་སྦུག་ཏུའང་། དེ་ལྟ་བུའི་ཚིག་མཛོད་གསར་བ་ཞིག་བསྒྲིགས་འདུག་པ་དེའང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ལགས་དང་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་སོགས་མི་མང་བོ་ཞིག་གིས་རྩོམ་སྒྲིག་གནང་ཡོད་ཚོས་འདུག ཚིག་མཛོད་འདིའི་མ་དཔེ་དང་པོའི་ལག་བྲིས་མ་ངོ་མ་དེའང་ངས་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་ཕུལ་ཡོད⒇” འོན་ཀྱང་ཁོང་གིས་དངོས་སུ་གཤིབ་བསྡུར་བྱེད་ཆོག་པ་ལ“ཚིག་མཛོད་འདིའི་སྒྲིག་སྟངས་དེ་གནའ་སྔ་མོའི་དག་ཡིག་སྒྲིག་སྟངས་དང་མི་འདྲ་བར་དེང་དུས་ཀྱི་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་དག་ཡིག་དང་པེ་ཅིང་ནས་ཐོན་པའི་དང་བོའི་ཚིག་མཛོད་སོགས་ཀྱི་གཞི་རྩ་ཀ་ལོན་སྦུག་ནས་བསྒྲིགས་པ་དེ་རྩ་བ་བྱས་པ་ཡིན་སྲིདⅠ”ཞེས་ནེམ་ནུར་གྱི་ཚིག་གསུངས་པ་དེས་ཤེས་པ་ནི་སྒྲིག་སྟངས་ཙམ་ལས་གཤིབ་བསྡུར་བྱས་པ་ལས་ངེས་ཤེས་ཤིག་བྱུང་མེད་པ་དེ་གསལ་བོར་ཤེས།
      གོང་གི་དེ་དག་ལས་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི་ཁོང་རྣམ་པས་བསྒྲིགས་པའི་ཚིག་མཛོད་དེ་ཆའི་བར་དུ་མ་གཏོགས་མེད་པ་དང་། མགོ་ཚུགས་དུས་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ཡོད་པ་ལས་རྗེས་ཀྱི་ལས་ཀ་མུ་མཐུད་དུ་བྱེད་མ་ཐུབ་པ་གསལ་བོར་རེད། ཀུན་གྱི་གཞི་གཟུང་ས་དག་ཡིག་དེ་ཡིན་མོད། དོན་ངོ་མར་དག་ཡིག་དེ་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ་ཡི་མ་དཔེ་ཡིན་མིན་དེ་དཔེ་ཆ་གཉིས་གཤིབ་བསྡུར་བྱས་པས་ཐག་ཆོད་ན་ཡང་ཕངས་པ་ཞིག་ལ་དེའི་ཆ་རྐྱེན་བདག་ཅག་ལ་མི་འཛོམས། ཡིན་ན་ཡང་དཔེ་ཆ་དེ་དངོས་སུ་མཐོང་བའི་ཀིརྟི་རིན་པོ་ཆེས་ཀྱང་དེ་ཉིད་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་བརྩམས་པའི《བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》དང་གཅིག་མིན་མཐའ་ཆོད་པ་ཞིག་བྱུང་མེད་པ་དེས་ཀྱང་དེ་གཉིས་དཔེ་ཆ་གཅིག་མ་ཡིན་པར་གསལ་བོ་མཚོན་པ་རེད།
2 ཡང་ལ་ལས་དག་ཡིག་འདི་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ཡིན་ན་ཅིའི་ཕྱིར་ཁོང་གིས་ཁ་སྐོང་མ་མཛད་པ་ཡིན་ནམ་ཟེར་ཡང་དེ་ནི་གནས་ཚུལ་ལ་རྒྱུས་ལོན་མ་བྱུང་བའི་སྐད་ཆ་ཞིག་ལས་མ་འདས་ཏེ། ཁོང་གིས་དག་ཡིག་དེ་ལ་ཁ་སྐོང་འདོད་ཀྱི་སྦྱོར་བ་བརྩམས་པ་གོང་དུ་ཡང་བཤད་ཅིང་ལྷག་པར་ཧོར་ཁང་བྱམས་པ་བསྟན་དར་ལགས་ཀྱིས་དེའི་སྐོར་གསལ་བོར་གསུངས་ཡོད། “དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་མཆོག་ནས་བོད་ལྗོངས་ཉིན་རེ་ཚགས་པར་ཁང་ལ་ཕྱག་ལས་གནང་སྐབས་ཚིག་དེ་ལ་ཁ་སྐོང་གནང་འདོད་ཀྱིས་ལས་ཁུངས་ཀྱི་ཕྱག་ལས་ཀྱི་ཞོར་དུ་མིང་ཚིག་མི་ཉུང་བ་ཞིག་བསྡུ་རུབ་གནང་བ་ཁོ་བོས་ཀྱང་དངོས་སུ་མཐོང་མྱོང་། མིང་ཚིག་གི་ཤོག་ལྷེ་ཆུང་ཆུང་མང་བོ་ཞིག་གི་སྟེང་ལ་བསྒྲིགས་འདུག་ལ། དེང་སང་བསམ་བློ་བཏང་ན་ཁར་ཊི་དེ་འདྲ་ཆིག་ཁྲི་ལྷག་མེད་དམ་སྙམ། རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་སྐབས་ཁོང་གི་སྐུ་ཟླ་མེ་ཏོག་ལགས་ཀྱིས་དགེ་བཤེས་མཆོག་གི་དཔེ་དེབ་དང་ཡིག་རིགས་གང་མང་ཞིག་མེར་བསྲེགས་བཏང་བའི་ཁྲོད་དུ་དགེ་བཤེས་མཆོག་གིས་རང་གི་ཚིག་མཛོད་ལ་གསར་སྣོན་གནང་འཆར་གྱི་མིང་ཚིག་དེ་དག་ཀྱང་ཡོད། ཉིན་ཞིག་ཁོང་གིས་ཁོ་བོའི་ཕ་དམ་པར་ངའི་དཔེ་ཆ་དང་དག་ཡིག་ཁ་སྐོང་བཟོ་རྒྱུའི་ཤོག་ལྷེ་རྣམས་དབྱེ་བ་ཕྱེ་ལོང་མེད་པར་མེ་ཏོག་ལགས་ཀྱིས་མེ་བསྲེགས་སོང་། ཁོ་རང་ཚོ་ལྐུགས་པ་ཡིན་ཙང་ཕན་ཐོགས་ཡོད་མེད་དབྱེ་བ་ཕྱེ་ལོང་མེད་པར་མེ་བསྲེགས་བཏང་སོང་། ཕངས་པ་ལ། ཟེརⅡ” ཞེས་གསུངས་འདུག་དེ་ལས་གསལ་བའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཅིག་གང་དུ་འཚོལ་ལམ།
3 ཡང་དེབ་འདི་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཞིག་ནི་གལ་ཏེ་ཁོང་དང་ཧོར་ཁང་གཉིས་དགེ་ཆོས་ཀྱི་ཕྱག་རྩོམ་རྐུ་མཁན་ཞིག་ཡིན་ན་ཁོང་གཉིས་ཀྱིས་ཧོར་ཁང་གི་ཕྱག་ཏུ་ཡོད་པའི་གསུང་གང་མང་ཞིག་བརྐུ་ཆོག་ཆོག་ཡིན་མོད། དེ་ལྟར་མ་བྱས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡིན། ང་ཚོས《བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》ལ་བལྟས་ན་དེའི་ཚིག་གི་སྦྱོར་བ་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་ཚིག་སྦྱོར་དང་མི་མཐུན་པ་དང་གཅིག མགོ་མཇུག་ཏུ་ལུང་འདྲེན་མང་བོ་སྤུངས་ཡོད་པ་དང་གཉིས། སོག་པོའི་བརྡ་ཆད་དང་འགྲེལ་བ་གཞན་དང་མི་མཚུངས་པར་ཞིབ་ཅིང་གནད་དུ་བབས་པ་བྱས་ཡོད་པ་དང་གསུམ། མང་བོ་ཞིག་བཏང་སྙོམས་བྱས་ཡོད་པ་དང་ལྔ། ཐ་སྙད་ཀྱི་འགྲེལ་བ་མང་ཆེ་བ་མི་རིགས་ གཞན་པའི་བོད་ཡིག་སྦྱོང་བའི་བཟོ་ཡོད་པ་དང་དྲུག དགེ་ཆོས་ཀྱི་གསུང་དུ་གསལ་བའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་མང་བོ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པར་གསལ་བ་དང་འདིར་བཀོད་མེད་པ་དང་བདུན། སྒྱོ་བ་ལ་སྣོད་ཆེན་པོ་དང་སྒྱེ་མོ་ལ་སྒྱེའུ་ཆུང་སོགས་བོད་ཀྱི་བྱིས་པས་ཀྱང་ཤེས་པའི་ཐ་སྙད་སྐོར་ཞིག་ལ་འགྲེལ་ལོག་བརྒྱབས་ཡོད་པ་དང་བརྒྱད། བོད་ཀྱི་འགྲེལ་བཤད་དུ་བོད་ཆེན་པོ་ཞེས་བཤད་པ་ལྟ་བུ་དགེ་ཆོས་ཀྱི་དགོངས་པ་དང་མི་མཐུན་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་འགྲེལ་སྐོར་ཞིག་ཡོད་པ་བཅས་ཀྱིས་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་མ་ཡིན་པ་གསལ་བོ་མཚོན་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ནམ།
4 ལྷག་པར་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ་འདི་དགེ་ཆོས་ཀྱི་མ་ཡིན་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཆེས་རྣོན་པོ་ཞིག་ནི་ལོ་ཚིགས་ཡིན་ཏེ་ལོ་ཚིགས་ཀྱི་གཟེར་བཏབ་ན་དེ་ནི་སུས་ཀྱང་སྒུལ་མི་ནུས་པ་ཞིག་རེད། དེ་ཡང་ང་ཚོས་ཤིང་པར་བརྩམས་པའི་དུས་ལས་གསལ་བོར་ཤེས་ཏེ“བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ་ཞེས་བྱ་བའི་ཚིག་མཛོད་དེ་ཧོར་ཁང་གཟིམ་ཤག་གིས་སྦྱིན་བདག་བྱས་ནས1949ལོར་པར་དུ་བརྐོས་གྲུབ། ཕལ་ཆེར་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་དེབ་ཐེར་དཀར་བོ་ཡང་ལོ་དེ་ནང་པར་དུ་བརྐོ་བའི་སྦྱིན་བདག་ཁོ་བོའི་ཕ་དམ་པས་གནང་ན་ཡང་། པར་ཡིག་ལ་ཞུས་དག་གཏོང་མཁན་དང་པར་བརྐོའི་ལས་འདོམས་གནང་མཁན་ཚང་མ་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་རང་རེདⅢ”དེབ་འདི་ཤིང་པར་དུ་རྐོ་བའི་ལོ་ནི1946ལོ་སྟེ་ལོ་དེར་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་སྐུ་བཞུགས་པའི་དུས་རེད། སྐབས་དེར་དགེ་ཆོས་ད་དུང་བཙོན་དུ་ཡང་བཟུང་མེད་པས་དགེ་ཆོས་སྐུ་བཞུགས་ཤིང་གདུལ་བྱ་འཕེལ་བའི་སྐབས་དེར་སུ་ཞིག་གི་མངོན་སུམ་དུ་སྨྱོན་པའི་ཟློས་གར་འཁྲབ་བམ། ད་དུང་ཁོང་གཤེགས་པའི་དུས་ནི1951ཡིན་པས་ཁོང་དངོས་སུ་བཞུགས་བཞིན་དུ་གསུང་བརྐུས་ནས་སྤྱན་ལམ་དུ་སྟོན་པའི་རྐུ་མ་དེ་ནི་ལྷ་རམས་དམ་བཅའ་བཞག་ཅིང་གནའ་དེང་རིག་གནས་ལ་མཁྱེན་རྒྱ་ཡངས་པའི་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ལས་ཀ་ཞིག་ཡིན་ཞེས་སྨྲས་ན་རང་ཉིད་ཁ་སྐྱེངས་དགོས་པ་ཞིག་མ་རེད་དམ།
      ལྷག་པར་གལ་ཆེ་བ་ཞིག་ནི་དགེ་ཆོས1948ལོར་བོད་དུ་ཕེབས་པ་ཡིན་ནⅣདེའི་སྔོན་གྱི་ལོ་གསུམ་པར་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ་གྲུབ་ནས་ཤིང་པར་དུ་བརྐོས་པ་ལགས་ཤིང་དགེ་ཆོས་བོད་དུ་ཕེབས་དུས་རང་གི་ཚིག་མཛོད་གཞན་གྱིས་མིང་བརྒྱབས་པ་ལ་ཧོར་ཁང་གིས་ཇི་ལྟར་འགྲེལ་ལམ། གཞུང་ལུགས་རྒྱ་མཚོར་གདེང་ཐོབ་ཅིང་གང་ལ་ཡང་མི་འཇིགས་པའི་དགེ་ཆོས་ལ་དེའི་སྐོར་ལབ་ལྒིང་གང་ཡང་མེད་པ་ཡང་ཧ་མི་ལས་སམ། ལྷག་པར་ཅོ་ནེ་བ་ཨ་ལགས་འཇམ་དབྱངས་ཀྱིས། དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་ཚིག་མཛོད་དེའི་ཁ་སྐོང་མཇུག་སྐྱེལ་བྱེད་ཡག་དེ་ཁོང་ལ་མངགས་ཡོད་པ་འདྲ། ཁོང་གིས་ལྕགས་སྙུག་འཁྱེར་ཡོང་ནས་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་སྐུ་མདུན་ལ་བཅར་གྱི་འདུག  དེ་དུས་འདིའི་བར་དུ་འདི་བཅུག་ཤོག་ཅེས་གསུངས་ནས་བཀའ་གནང་བ་དེ་འདྲ་ཁ་ཤས་མཐོང་བྱུང་ཞེས་པ་བརྫུན་གཏམ་དུ་སོང་འདུག་པ་མིན་ནམ། གལ་ཏེ་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ1947Ⅴལོར་བོད་དུ་ཕེབས་པའི་དབང་དུ་བཏང་ཡང་སྐབས་དེར་ཚིག་མཛོད་དེ་གྲུབ་འདུག་པས་མཇུག་སྐྱེལ་བར་བཅོལ་དགོས་དོན་གང་ཡིན་ནམ། དེ་བས་དགེ་ཆོས་ཀྱི་ཡིན་ཟེར་བ་ནི་མཐའ་འཁྱོལ་ཐབས་མེད་པའི་བརྫུན་གཏམ་འབའ་ཞིག་ཡིན་པ་འདིས་ཀུན་གྱིས་ཤེས་འོས་སོ། །
      ཡང་ལ་ལས་ཚིག་མཛོད་འདི་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱིས་བརྩམས་པ་ཡིན་ན་དཔེ་སྐྲུན་གསལ་བྱེད་དུ། 1རྒྱུན་མཁོའི་མིང་ཚིག་གི་གྲངས་སུ་མིང་གཅིག་དོན་མང་དུ་འཇུག་པའི་སྐབས་མང་ཡང་། འདིར་འགྲེལ་བཤད་དང་དཔེ་བརྗོད་དེ་ཙམ་མ་འཛོམས་པ་དང་མཆན་འགྲེལ་ལ་ལར་ཞིབ་ཆ་མ་ཐོན་པ་མ་ཟད་རྩ་ཆད་དུ་སོང་བའང་འདུག 2 སྔ་ཕྱིའི་བསྒྲིགས་རིམ་ད་དུང་ཚགས་སུ་མ་ཚུད་པ་དང་། འགྲེལ་བཤད་སྔ་ཕྱི་མི་མཐུན་པའང་གང་མང་འདུག་སོགས་བཀོད་ནས་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱིས་བརྩམས་པ་ཡིན་ན་རྩོམ་པ་བོ་རང་ལ་གནད་དོན་དེ་ཐག་གཅོད་དུ་བཅུག་ན་ལེགས་མོད་ཁོ་རང་རྩོམ་པ་བོ་དངོས་མིན་པས་དོགས་གནད་དེ་དག་རང་སོར་བཞག་ནས་དཔར་དུ་བཏབ་ཅེས་བཤད་པ་ནི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་དོན་ཞིག་ལས་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱིས་བརྩམས་པ་མིན་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་ཡང་མི་འགྲོ་སྟེ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་བརྗོད་པའི་གཏམ་དུ། “དག་ཡིག་འདིའི་གོང་གསལ་གྱི་ཆ་ཐམས་ཅད་བཅོས་དགོས་བྱུང་ན་དུས་ཚོད་རིང་བོ་ཞིག་འགོར་འགྲོ་བར་དོགས་ནས་གཟིགས་མཁོའི་ཆེད་དུ་ད་ལྟའི་མ་ཕྱི་འདི་རང་ཉིད་པར་དུ་བཏབ་པའོ། །Ⅵ”ཞེས་གསལ་བོར་གསུངས་ཤིང་། ལྷག་པར་རྩོམ་སྒྲིག་པ་གཟའ་རོ་ཞིག་ཡིན་ན་མ་གཏོགས་རྩོམ་པ་བོ་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་མ་ཡིན་པ་ཤེས་བཞིན་དུ་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་ད་དུང་མདུན་ཤོག་ཏུ《དགེ་བཤེས་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་བརྩམས་པའི་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》ག་ལ་འགོད་དེ། དགོད་བྲོ་བའི་སྒྲུབ་བྱེད་དེ་འདྲ་ཁ་ལ་མི་འདོན་པར་ཞུ།

མཇུག་གི་གཏམ།

      བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱིས་བརྩམས་པ་མིན་པར་འདོད་པའི་ཞེ་འདོད་དུ་ཡོད་པ་ནི་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་སོག་པོ་ཡིན་པས་ཁས་བླངས་མི་འདོད་པ་དེ་ཁོ་ན་སྟེ། འདི་ནི་རིག་གཞུང་གི་ཁྲོད་དུ་གཟུ་བོ་མ་ཡིན་ཞིང་བདེན་པ་ལ་གཡོལ་བའི་ཕྱོགས་རིས་ཁ་སྐྱེངས་དགོས་པ་ཞིག་སྟེ། བདག་གིས་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་ལྟར་ན་སོག་པོའི་དགེ་བཤེས་བོད་ཡིག་གི་གསུང་འབུམ་ལྡན་པ་རྒྱལ་བ་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་གཙོ་བྱས་ཏེ། དཔལ་ལྡན་ཆོས་རྗེ་དང་ཆ་ཧར་དགེ་བཤེས། བསྟན་དར་ལྷ་རམས་པ། ཨ་ཁུ་ཤེས་རབ་རྒྱ་མཚོ། ཧལ་ཤ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ། གསེར་ཏོག་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱ་མཚོ། ད་ལྟའི་དགེ་བཤེས་དགེ་འདུན་རྒྱ་མཚོ། སྨད་སོག་བསོད་ནམས་སོགས་བགྲང་ལས་འདས་པ་ཡོད་པས་དེ་དག་མང་བོ་ཞིག་གི་མི་ཚེ་བོད་དུ་སྐྱེལ་ཅིང་མི་ཚེ་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་ཆེད་དུ་བཏང་ཡོད་པ་རེད།
      བོད་རིགས་མཁས་པ་སོག་པོའི་རིག་གནས་ལ་བྱས་རྗེས་ཆེ་བ་མ་ཟད། སོག་པོ་དགེ་བཤེས་མང་བོ་ཞིག་སོག་པོ་རང་གི་རིག་གནས་ལ་བྱས་རྗེས་དེ་ཙམ་མི་ཆེ་ཡང་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་བྱས་རྗེས་ཆེ་བ་དེ་ཁས་མི་ལེན་ག་མེད་རེད། དེ་བས་བོད་དང་སོག་པོ་དགེ་སློབ་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཆགས་ཡོད་པའི་མི་རིགས་ཤིག་ཡིན་ལ། བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་ཐད་ནས་བཤད་ན་བོད་སློབ་དཔོན་ཡིན་ལ་སོག་པོ་སློབ་མ་བཟང་བོ་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་ཡོད་པས་འབྲེལ་བ་དམ་འཛིན་བྱེད་པ་ལས་ཕན་ཚུན་ལ་གནོད་པའི་སྐད་ཆ་དང་ཕྱོགས་སུ་མ་ལྷུང་ན་ལེགས་སོ། །དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་པ་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་བྱས་རྗེས་ཆེ་བ་ལོ་ཙཱ་བ་བློ་བཟང་ཆོས་འཕགས་དང་ཨ་ལགས་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་ལྟ་བུ་རེ་འགའ་ཡོད་ཅིང་དེ་དག་ཀྱང་། ཨ་ལགས་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་གིས་གསུངས་པⅦབཞིན་རུས་རྒྱུད་མི་རིགས་གཞན་པ་ཡིན་མོད་ཀྱང་རིག་གནས་ཀྱི་ཆ་ནས་བཤད་ན་བོད་ཡིན་པས་མིག་སེར་དང་ཕྲག་དོག་བྱ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཡང་མེད་ཅིང་རིག་གཞུང་གི་ཕྱོགས་ལྷུང་འདི་རིགས་ནི་མི་རིགས་ལ་ཕན་པ་ལས་གནོད་པ་ཆེ་བས་ན་ན་གཞོན་ཞིབ་འཇུག་པ་དག་གིས་གཟུ་བོའི་སྒོ་ནས་བདེན་པ་བདེན་ཐུབ་བཤད་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེའོ། །
མཆན།
①ཧོར་ཁང་གིས་དེའི་ལན་དུ་ངས་ད་ལམ་ཕྱག་བྲིས་ཕེབས་གསལ་དགེ་བཤེས་མཆོག་བསླབ་སྡོམ་ཉམས་ པའི་གནས་ཚུལ་ཐོས་མ་ཐག་ཏུ་བློ་ཕམ་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་བྱུང་བས་ལྷ་རབ་གང་ཉིད་སྡོམ་པ་བསྐྱར་གསོ་མཛད་དེ་སྔར་བཞིན་བཞུགས་ཐུབ་པར་སྙིང་ནས་གསོལ་བ་འདེབས་རྒྱུ་ཡིན་ཞེས་ཞུས་པའི་བཀའ་ལན་དུ་ཁྱེད་རང་ཚོ་སྐུ་དྲག་ཟེར་མཁན་དེ་དེ་འདྲ་རང་རེད། བླ་མ་ཆེན་པོ་དང་། གྲུབ་ཆེན། སྔགས་པ་རྒྱུད་འཛིན་བཅས་མི་དྲག་ཚོས་བུད་མེད་བསྟེན་ན་དེ་ལ་གསང་ཡུམ་དང་། མཁའ་འགྲོ། བདག་མོ་སོགས་མིང་སྙན་པོ་མང་པོ་འདོགས་རྒྱུ་ཡོད་པ་དང་། ང་ཚོ་གྲྭ་བ་དབུལ་ཕོངས་ཀྱིས་བུད་མེད་བསྟེན་ན་གྲྭ་ལོག་དང་། འབར་ཁོག ཕ་རྒན་སོགས་མིང་ངན་ག་རེ་འདོགས་དགོས་བསམ་པ་བྱེད་མཁན་ཞིག་རེད་ཅེས་བཀའ་བསྐྱོན་ཚད་མེད་གནང་བས་བཀའ་ལན་དུ་དགོངས་པ་དྭངས་པ་ཞུ་རྒྱུ་ལས་བྱ་ཐབས་བྲལ། ཞེས་གསུངས་འདུག
②ཁོང་གི་སྐུ་ཟླའི་མིང་ལ་ཨ་ལྕག་མེ་ཏོག་ཟེར་ཞིང་། ཁོང་གཉིས་ལ་བུ་གཉིས་དང་བུ་མོ་གཅིག་སྐྱེས། བུའི་མིང་ལ་ཟླ་བ་ཚེ་རིང་དང་གཅིག་ལ་དབང་འདུད་ཞེས་བཏགས་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུའི་མཇུག་ཙམ་ལ་གཉིས་ ཀས་ཆང་འཐུང་དྲགས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྔ་ཕྱིར་ཚེ་ལས་འདས། 1966ཡས་མས་ཙམ་ལ་བུ་མོ་ཞིག་སྐྱེས་པའི་མིང་ལ་སྤེན་པ་མཚམས་གཅོད་ཟེར་བ་དེ་ད་ལྟ་བསྡད་ཡོད་ཟེར།
③《ཧོར་ཁང་བསོད་ནམས་དཔལ་འབར་གྱི་གསུང་འབུམ》 མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ 617སྟེང་བཀོད་པའི་《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས》ཞེས་པའི་གནད་བསྡུས་ན་བཀོད།
④དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས།《དགེ་བཤེས་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་བརྩམས་པའི་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ 14
⑤ཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།  《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》 《དགེ་སློང་རིག་འཛིན་དབང་བོའི་བཅར་འདྲི་བྱས་པའི་ལན》འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ 259
⑥དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། 《གྲུབ་མཐའི་སྐོར་གྱི་རྣམ་བཤད》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ511
⑦《ཧོར་ཁང་བསོད་ནམས་དཔལ་འབར་གྱི་གསུང་འབུམ།《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ 622
⑧ 《ཧོར་ཁང་བསོད་ནམས་དཔལ་འབར་གྱི་གསུང་འབུམ།《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ  623
⑨ཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》 《ཅོ་ནེ་མཆེད་པ་ཨ་ལགས་ལ་བཅར་འདྲི་བྱས་པའི་ལན》འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ259
⑩《ཧོར་ཁང་བསོད་ནམས་དཔལ་འབར་གྱི་གསུང་འབུམ》《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ624
⑴《ཧོར་ཁང་བསོད་ནམས་དཔལ་འབར་གྱི་གསུང་འབུམ》《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས》  མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ624
⑵ཧོར་ཁང་བྱམས་པ་བསྟན་དར།《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་དང་ཁོང་གི་ཚིག་མཛོད་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》《ལ་རྩེ》 2005ལོའི་དེབ། PDFཔར་གཞི། ཤ 22
⑶ཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།  《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》《སྣང་རའི་དགེ་འདུན་བཟོད་པའི་དྲིས་ལན》 འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ73
⑷ཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།  《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》 《དགེ་སློང་རིག་འཛིན་དབང་བོའི་བཅར་འདྲི་བྱས་པའི་ལན》 འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ69
⑸ཀི་རྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།  དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》 《དགེ་སློང་རིག་འཛིན་དབང་བོའི་བཅར་འདྲི་བྱས་པའི་ལན》 འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ73
⑹ནུབ་བྱང་གི་2003ལོའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་དངོས་གཞི་འཛིན་གྲྭས་བསྒྲིགས་པ། 《མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་གསུང་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》 《མཁས་པའི་དབང་བོ་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས》 ཤ  49
⑺ཧོར་ཁང་བྱམས་པ་བསྟན་དར།《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་དང་ཁོང་གི་ཚིག་མཛོད་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》《ལ་རྩེ》 2005ལོའི་དེབ། PDFཔར་གཞི། ཤ 22
⑻ཀི་རྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན། 《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》《དགེ་སློང་རིག་འཛིན་དབང་བོའི་བཅར་འདྲི་བྱས་པའི་ལན》 འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་།  ཤ74
⑼《ཧོར་ཁང་བསོད་ནམས་དཔལ་འབར་གྱི་གསུང་འབུམ》《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ551
⑽ཧོར་ཁང་བྱམས་པ་བསྟན་དར།《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་དང་ཁོང་གི་ཚིག་མཛོད་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》《ལ་རྩེ》 2005ལོའི་དེབ། PDFཔར་གཞི། ཤ 22
⑾《ཧོར་ཁང་བསོད་ནམས་དཔལ་འབར་གྱི་གསུང་འབུམ》《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ622
⑿《བསྟན་དར་ལྷ་རམས་པའི་གསུང་འབུམ》བོད་ལྗོངས་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང། ཤ 622
⒀《ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་གསུང་འབུམ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། པོད་ལྔ་བ།  ཤ 368
⒁ཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།  《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》《དགེ་སློང་རིག་འཛིན་དབང་བོའི་བཅར་འདྲི་བྱས་པའི་ལན》འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ261
⒂རྗེ་ཙོང་ཁ་བ་བློ་བཟང་གྲགས་པ། 《བྱང་ཆུབ་ལམ་རིམ་ཆེན་མོ》 མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ 193
⒃གཏེར་ཆེན་ཨུ་རྒྱན་གླིང་བས་གཏེར་ནས་བཏོན། 《པད་མ་བཀའ་ཐང》 སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང། ཤ316
⒄ཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།  《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》 《ཅོ་ནེ་ མཆེད་པ་ཨ་ལགས་ལ་བཅར་འདྲི་བྱས་པའི་ལན》འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ261
⒅ཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།  《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》《ཅོ་ནེ་མཆེད་པ་ཨ་ལགས་ལ་བཅར་འདྲི་བྱས་པའི་ལན》འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ 259
⒆ཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།  《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》《མདོ་སྨད་པ་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་དང་འབྲེལ་བའི་དྲིས་ལན་བཅུ་གསུམ་པ》འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ328
⒇ཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།  《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》《མདོ་སྨད་པ་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་དང་འབྲེལ་བའི་དྲིས་ལན་བཅུ་གསུམ་པ》 འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ328
Ⅰཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།  《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》《མདོ་སྨད་པ་མཁས་དབང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་དང་འབྲེལ་བའི་དྲིས་ལན་བཅུ་གསུམ་པ》འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ 328
Ⅱཧོར་ཁང་བྱམས་པ་བསྟན་དར།《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་དང་ཁོང་གི་ཚིག་མཛོད་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》《ལ་རྩེ》 2005ལོའི་དེབ། PDFཔར་གཞི། ཤ 23--24
Ⅲཧོར་ཁང་བྱམས་པ་བསྟན་དར།《དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་དང་ཁོང་གི་ཚིག་མཛོད་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》《ལ་རྩེ》 2005ལོའི་དེབ། PDFཔར་གཞི། ཤ 22
Ⅳཧོར་གཙང་འཇིགས་མེད། 《དྲང་བདེན་གྱིས་བསླུས་བའི་སློང་མོ་བ》པར་སྐྲུན་བྱེད་མཁན་མི་གསལ།  ཤ 57
Ⅴཀིརྟི་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན།《དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱི་རབ་བྱེད་ཞབས་བཏགས་མ》འཕགས་ཡུལ་ཀིརྟིའི་བྱེས་པ་གྲྭ་ཚང་། ཤ37གསར་འགྱུར་མེ་ལོང་། བོད་རབ་ལོ་925ལྕགས་ཡོས་ཟླ10ཚེས2  ཕྱི་ལོ1951ལོའི་གསར་ཤོག་ཨང9ནང་། ཕྱི་ལོ1947ལོར་ལྷོ་འབྲུག་བརྒྱུད་བོད་དུ་ཕེབས། ལོ་དེ་གའི་ནང་བོད་གཞུང་ནས་དོན་གནས་ཅི་ཞིག་གི་ཆེད་དུ་དོ་དམ་བཙོན་འཇུག་གནང་ཞེས་འཁོད་འདུག ཀིརྟི་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ཀྱིས་དགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས་ཀྱི་ཚིག་མཛོད་དེའང་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་དགོངས་པ་རྫོགས་རྗེས་ནས་མ་གཏོགས་དཔར་འགྲེམ་བྱས་མེད་ཚོད་རེད་ཟེར་བ་ཡང་ལོ་ཚིགས་དང་འགལ་བའི་གསུང་རེད།
Ⅵདགེ་བཤེས་ཆོས་གྲགས།《དགེ་བཤེས་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་བརྩམས་པའི་བརྡ་དག་མིང་ཚིག་གསལ་བ》མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤ 3
Ⅶ 《ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་འཇིགས་མེད་རིག་པའི་བློ་གྲོས་ཀྱི་གསུང་འབུམ།》པོད་དང་བོ།  མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།ཤ 42《རང་གི་བྱུང་བ་བརྗོད་པ་བདེན་གཏམ་རྣ་བའི་བདུད་རྩི》ལས། བདག་གི་མེས་པོ་གོང་མ་རྣམས་ནི་མི་རིགས་གཞན་གྱི་རྩི་མ་འདྲེས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་རིགས་ཡིན་ཞིང་། བདག་གི་ཕ་ནས་བཟུང་མི་རིགས་འདྲེས་མ་ཅན་དུ་གྱུར་པ་མ་ཟད། ང་རང་ནི་སྐད་ཡིག་གོམས་སྲོལ་གནས་ཡུལ་བཞིའི་སྒོ་ནས་རིགས་འབྱེད་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན་བོད་ཀྱི་རིགས་སུ་གཏོགས་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ།